TerugNassaupoortTerug
 
Nummer:202
Andere namen:Sophiapoort
Adres voor 1871:Wijk 7 nr. 416-419 en/of 416-424
Adres na 1871:Uiterstegracht 34

Beschrijving:
Vooralsnog is het onduidelijk of de Nassaupoort en Sophiapoort identiek zijn. Mogelijk is dat zo, maar het kan ook zijn dat het om twee afzonderlijke poorten gaat die naast elkaar liggen. In ieder geval grensden ze met hun achterzijde aan de Roggebroodspoort en het Schachtenhofje aan de Middelstegracht.
Zoveel is zeker dat de poort of poorten pas laat zijn gebouwd. Op de stadsplattegrond van 1879 zien we op deze plek een groot en onbebouwd erf; pas op de stadsplattegrond van 1899 wordt (alleen!) de Nassaupoort aangegeven. Maar wie de figuratie op beide kaarten goed vergelijkt ziet dat beide poorten dezelfde ingang hadden (zie ook nevenstaande kadertekst).
De naamgeving van beide poorten duidt eveneens op een verband. Beide namen verwijzen naar het koninklijk huis. De naam Nassau ligt voor de hand en de Sophiapoort zal zijn vernoemd naar de in 1877 overleden echtgenote van koning Willem III.
Verder is het opmerkelijk dat de Nassaupoort slechts twee keer (in 1888 en 1896) wordt vermeld en dan nog slechts in een gemeentelijke opgave van straatnamen - maar waarin de Sophiapoort ontbreekt. Daarentegen zijn van de Sophiapoort legio krantenberichten bekend; het oudste is ook van 1896.
Op twee uitzonderingen na worden beide poorten nooit gelijktijdig genoemd. De eerste uitzondering is het Bevolkingsregister 1890-1924 waarbij de Nassau- en Sophiapoort op afzonderlijke bladen worden vermeld. Ook de ingeschreven huishoudens zijn verschillend.
De tweede uitzondering is de uit 1892 daterende lijst aansluitingen op de waterleiding. Daarop wordt de Nassaupoort en de Sophiapoort afzonderlijk vermeld, resp. op Uiterstegracht 18[!] en 34. Overigens wordt bij de Nassaupoort aangetekend dat het een vervallen poort is. Wellicht dat toekomstig onderzoek meer zekerheid kan verschaffen.

De Papegaaispoort is een verre voorganger van de Nassau- en/of Sophiapoort, maar het tijdverschil is zo groot dat is besloten om de Papegaaispoort als afzonderlijke poort in de database op te nemen.
De foto boven toont de ingang van de nog altijd bestaande en gerestaureerde Sophiapoort (nu Sophiahof). Vijf huizen naar links is de ingang van de Hof van Venetie nog net zien.Rechtsboven een opname van Google Earth die de hedendaagse situatie aangeeft. Daaronder een detail van de plattegrond van 1899. Beide afbeeldingen ondersteunen de veronderstelling dat de Nassau- en Sophiapoort identiek zijn.

Vermelding in archiefbronnen:
Waarboek/Bonboekniet van toepassing

Vermelding in andere bronnen:
krantenberichtLeidsche Courant [Nassaupoort]1888-12-01
Bevolkingsregister 1890-1924 fol. 8040 [Nassaupoort wijk 7 nr. 1 vervallen]1890-1924
Bevolkingsregister 1890-1924 fol. 10900 [Sophiahofje Wijk 7 nr. 5]1890-1924
krantenberichtLeidsch Dagblad [Nassaupoort]1896-07-15
krantenberichtHandelingen Gemeenteraad [Nassaupoort]1922-02-04
 
Poortbebouwing
Namen en adressen, aantallen woningen en bewoners, woninggrootte en kwaliteit
BewoondOnbewoond
1. 1850 (ca.) Opgave S. van der Paauw
2. 1853 Buurtkaart
3. 1871 Huisnommerboek 1871
4. 1879 Kaart Van Campen 1879
5. 1892 Aanleg waterleiding -
    - aangelegd [A]
    - door eigenaar geweigerd [G]
    - eigenaar weigert betaling [AG]
6. 1892 Aantal woningen
7. 1892 Aantal bewoners
8. 1899 Kaart Van Campen 1899
Woningonderzoek
1913
Aantal
vertrekken
per woning
in 1912/13
Woning-
onderzoek 1922
19001912
aantal woningenaantal bewonersaantal woningenaantal bewoners123zeer slechtslechtvrij slechtredelijk
12345678
---G312xx------x--