TerugNassaupoortTerug
 
Nummer:202
Andere namen:Sophiapoort
Adres voor 1871:Wijk 7 nr. naast 412
Adres na 1871:Uiterstegracht 18

Beschrijving:
Het heeft veel moeite gekost om dit slechts twee huisjes tellende poortje te traceren. De reden was dat op de stadsplattegrond van 1899 de Nassaupoort staat aangegeven op de plek waar zich op Uiterstegracht tussen 32 en 34 de Sophiapoort (of -hof) bevindt. Aanvankelijk was de gedachte dat het om één poort met twee namen ging. Maar de cartograaf Van Campen heeft zich vergist; de Nassaupoort bevond zich zuidelijk naast Wijk 7 nr. 412 (later Uiterstegracht 18).

Het was een vergissing omdat de Nassau- en Sophiapoorten en hun bewoners gelijktijdig en afzonderlijk in het Bevolkingsregister 1890-1924 worden vermeld - en dit is al voldoende bewijs voor het bestaan van twee verschillende poorten. Dat wordt bevestigd door kadastrale kaarten uit 1877 en 1890. Een tweede bevestiging is de uit 1892 daterende lijst vanwege aansluitingen op de duinwaterleiding. Ook daarin worden de Nassaupoort en de Sophiapoort afzonderlijk vermeld, resp. op Uiterstegracht 18 en 34. Overigens wordt bij de Nassaupoort aangetekend dat het een vervallen poort is. Mogelijk heeft de vergissing er mee te maken dat het maken van de stadsplattegrond min of meer samenviel met de bouw van de Hof van Venetie (1898) en werd verward met de niet lang daarvoor gebouwde Sophiapoort (1890).

Dirk van Nassau (1833-1908) is de naamgever van de poort. Als eigenaar van Uiterstegracht 18 heeft hij het oude (pak)huis in 1877 afgebroken en daarvoor in de plaats een nieuw huis neergezet met daarachter twee kleine woninkjes. Het oude kadastrale nummer was 658, maar na de herbouw werd dat 1969, 1970 en 1971. Daarna werd he perceel eigendom van P.J. Venetie die het pand in 1902/04 geheel of gedeeltelijk herbouwde. De toegang van de naar hem vernoemde Hof kwam tot stand door Uiterstegracht 20 af te breken en te vervangen door een brede poort met bovenwoning. Dat is de verklaring waarom de tegenwoordige huisnummering voor en na de verbrede toegang verspringt van 18 naar 22. Aan het geornamenteerde metselwerk van de Hof van Venetie en Uiterstegracht 18 en 22 is goed te zien dat Van Venetie de bouwer is geweest.
De foto boven toont de ingang van de nog altijd bestaande en gerestaureerde Sophiapoort (nu Sophiahof). Vijf huizen naar links is de ingang van de Hof van Venetie nog net zien.Rechtsboven een opname van Google Earth die de hedendaagse situatie aangeeft. Daaronder een detail van de plattegrond van 1899. Beide afbeeldingen ondersteunen de veronderstelling dat de Nassau- en Sophiapoort identiek zijn.

Vermelding in archiefbronnen:
Waarboek/Bonboekniet van toepassing

Vermelding in andere bronnen:
krantenberichtLeidsche Courant [Nassaupoort]1888-12-01
Bevolkingsregister 1890-1924 fol. 8040 [Nassaupoort wijk 7 nr. 1 vervallen]1890-1924
Bevolkingsregister 1890-1924 fol. 10900 [Sophiahofje Wijk 7 nr. 5]1890-1924
krantenberichtLeidsch Dagblad [Nassaupoort]1896-07-15
krantenberichtHandelingen Gemeenteraad [Nassaupoort]1922-02-04