amh_16 amh_16 amh_16
't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant (1595)

16. Nopende der heemraden portie in de boeten

Nopende der heemraden portie in de boeten. 't Welck geseyt sijnde ten opsicht van de visscherijen bedunckt de voirs. van Leyden sonderlinge, so in de voirs. brieven vermaent wert van de boeten van thien ponden te verbeuren tegens elcken heemraet ende jegens den grave so veel als tegens alle de heemraden, daeruyt - so 't schijnt - gesproten sijn de hoochste boeten van tweemael tseventich ponden, dewelcke de heemraden maeckende de keuren over den Sparendamschendijck in de swaerste saecken {127v} plegen te stellen - de plaetse te vereisschen hier te verclaren 't gundt sij bevonden hebben van de participatie der boeten voir de heemraden; hoe 't landt aen een gedeelte van de boeten is gecomen ende wat 't proffijt sulcx voir 't lant heeft ingebracht. Alles omme den innegelanden te dienen tot onderrechtinge.
Oorspronc van de hoochste boeten van twiemael tseventich ponden. < <66k r> Te gedencken dat ooc de boden per zake in den gedaechde ende gewesen en vele boete hebben volgens ordres van den 4 novembris 1580 den 10en penning ende daerboven den 20en penning.>
Pennincgelden van de heemraden. So bevinden dan de voirs. van Leyden dat vanouts de hogeheemraden haer opgeleyde ampt tot vorderinge van 't gemeene beste hebben moeten bedienen tot haren costen sonder ander wedden, dachgelden, reys- off teercosten off proffijt te genyeten dan haer penninggelden bedragende, als blijct {128r} uyte brieven van date den 20en mey 1494, om de twee jaeren vier penningen ... < <66k v> payments > over alle de geldende <66l> mergentalen. 't Welck gestelt was om de twee jaeren so de ommeslagen so weynich vielen, dat men om de twee jaeren mer eens gaderde, genyetende daerentegens de gerechte helft in de boeten. 't Welck oick bij het octroy van de jare 1510 den 19en martii, hiervoiren fo ... 75 gesereert, wert verclaert so wel ten opsicht van 't penninggelt voir ... als van de helft van de boeten.
  Ter saecke van welcke perceptie van de helfte der boeten mettertijt {128v} oneensheyden geresen sijnde tusschen de bailliu ende dijckgrave, ter eenre, ende de hogeheemraden, ter andere, es opten 18en mey des jaers 1522 ternedergeleyt ende verdragen volgende seeckere acte hier innegelijft.
Insertie van acte nopende de perceptie van boeten Opten geschillen ende differenten wesende tusschen Dirck van der Does als bailliu ende dijckgraeff van Rijnlant, ter eenre, ende de hogeheemraden van Rijnlandt, ter andere sijden, opte executie ende inninge van de boeten ende breucken die gevallen waeren ende noch souden mogen vallen in de schouwinge van de dijken ende andersints in 't heemraetschap van Rijnlandt, {129r} so sijn de voirs. dijckgraeff ende heemraden van Rijnlant in presentie ende bij tusschenspreecken van de luyden van de Rekeninge in Den Haghe met maelcanderen overcommen ende geaccordeert in der vorme ende maniere als hiernae volcht.
  In den eersten dat de voirs. dijcgrave van Rijnlandt van nu voirtaen achtervolgen ende onderhouden sal de keuren ende ordonnanti, gemaeckt tot welvaeren van den voirs. heemraetschap van Rijnlandt, ende sonder eenige dissimulatie te executeren ofte doen executeren, alle de boeten ende breucken die vallen sullen binnen denselven heemraetschap, ende gheen compositie apart daervan mogen maecken buyten de voirs. heemraden off eenige van hemluyden bij 't collegie daertoe {129v} gecommitteert, ter presentie <66m> van den clerck van 't voirs. heemraetschap, die 'tselve registreren sal.
  Ten tweeden sal den voirn. clerck ontfang hebben van alle de penningen comende van de boeten ende breucken binnen 't voirs. heemraetschap vallende, daervan hij gehouden wert alle jaer opte meyschouwe den voirn. dijckgrave ende heemraden goede rekeninge, bewijs ende reliqua te doen, daervan overleverende den voirs. dijckgrave d'eene helft ende den voirn. heemraden d'ander helft, eerst ende alvoiren affgetogen de costen van de executie ende darenboven van des dijckgraven helft een derde part ende voir de heemraets helft {130r} de twee deelen van de costen, gedaen bij de voirs. dijckgrave ende heemraden ende haren dienaers in de vier ordinaris recht- ende schouwedagen.
  Ende ten derden so sal de voirs. dijckgrave gehouden wesen uyt te leggen opte onwillige betaelders hem overgelevert ende deselve nae den dijckrechte wederom innen volgende d'ordonnantie daerop gemaeckt in sulcken schijn dat hij daerdeure ten eynde van de executie geen verlies en heeft.
  Eynde van de insertie der acte nopende de perceptie van de boeten.76
Crimpen, dijcgraef alle de boeten gelaten. Mer sijn daerinne eenige veranderingen gevallen bij tijde van Adriaen van Crimpen, in sijn leven dijckgrave, hebbende de hogeheemraden - om redenen hem daertoe bewegende - den voirn. Crimpen op een {130v} prouve ende tot haer wederseggen toegelaeten heurluyder portie ende quote van de boeten voirs., mits dat hij hem sulcx gedragen soude in de ordinaris rechtdagen, schoudagen ende anders als de heemraden met hem voirtijts tot dien dage toe gedaen hadden.
  't Welck die van Leyden hem beduncken laeten dat <66n> voir de voirs. veranderinge Adriaen van Crimpen de hogeheemraden alle de boeten mocht hebben gelaten, mits dat de heemraden alle de costen deden ende den dijckgraeff vrij hielden. Ende dat met deselve veranderinge {131r} de dijckgraeff de geheele boeten soude genyeten ende den heemraden vrij houden van alle reys- ende teercosten ende gelijcke lasten ende beswaernissen.
Mer bij Palensteyns tijt weder aen den heemraden getrocken In welcker vougen sulcx den opgeve van de boeten schijnt gebleven te sijn tot in den beginne van den jaere 1564 den laetsten februarii op Sint-Petersschouwe. Ten welcke daghe 't collegie van den heemraden van Rijnlandt Willem van Palensteyn, doen dijckgrave, bij monde van Wouter van Bekesteyn, haren medebroeder, hadden doen aengeven, dat van ouden tijden de heemraden geparticipeert hadden in de boeten ende breucken vallende in den heemraetschappe {131v} ende dat sulcx geeert was geweest bij alle voirgaende dijckgraven als Dirck van der Does ende sijn voirvaderen, Jan van Berendrecht ende de voirn. Crimpen. Met verhael van de veranderinge, dewelcke diesaengaende bij desselffs Crimpens tijt gevallen was, ende vorder verclaringhe also de heemraden, doen in 't leven, bevonden dat den lande van Rijnlandt nyet nut off oirboir en was hem, Palensteyn, Crimpens naevolger, de geheele boeten langer te laeten, was hem ten dage voirs. vertoont ende overgelevert copie van de acte van de Camer van de Rekeninge, hiervoiren innegelijft. In {132r} 't vorder oick bij monde verclaert, dat de heemraden van meeninge waeren van doen <66o> voirtaen hem naer inhout van de voirs. acte te gedragen, begerende sulcx oick van hem gedaen te werden. Op welck voirstel Palensteyn, sijn beraet genomen hebbende om des Conincklijcke Majesteyts gerechticheyt nyet te vercorten, en hadde den heemraden daerop geen resolutwelick77 antwoirt gegeven, daertoe oick andermalen naderhant vermaent sijnde.
  Mits 'twelck de voirn. heemraden beraden werden den voirn. Palensteyn deur een notaris te doen leveren de voirgaende copie ende hem te doen insinueren {132v} ende verclaren dat sij persisteerden bij 'tgene hem bij monde van Wouter van Bekesteyn, hoogheemraet, heuren medebroeder, uyt heur aller name opten voirs. laetsten februarii tot Haerlem geopent ende verclaert was geweest. Onder protestatie dat de heemraden, naervolgende de voirgeallegeerde verclaringe ende acte, hem van den voirs. laetsten februarii aff souden vougen ende reguleren, houdende alle 'tgene de dijckgrave contrarie de voirs. acte van dien tijt aff gedaen mocht hebben, ende voirts vervorderen soude willen te doen voir nul ende van geender waerden {133r} ende souden voirts daerjegens sulcke remedie soucken als hem oirboir duncken soude.
  Hoe dattet metter voirs. saecke voirts vervaren es ende watter op gevolcht sij, en hebben de voirs. van Leyden noch nyet ondervonden. Mogelicken dat daerinne sonderlingen nyet en is gevordert mits de beroerten van den jaere [15]66 ende de grote voirgevallen veranderinge onlancx daernae gevolcht.
Anno 1577 een gedeelt van de boeten aen 't gemeenlandt gebracht Mer opten 21en septembris <66p> des jaers 1577 sijn vanwegen dijckgrave ende hogeheemraden den hooftingelanden in haer vergaderinge vertoont ende vermaent de grote {133v} costen ende moeyten, die den 9en septembris daertevoiren opten schoudach ende de naevolgende dagen gevallen waeren aen wagenhuyeren, schuythuyeren, teringen, als anders, ende noch meer gelijcke schoudagen ende visitati van den dijck geschieden souden, waervan de voirn. dijckgrave ende hogeheemraden geen dachgelden off proffiten genoten en hadden. < <66p r> zijn volgende 'tgunt hierboven es geseyt gehouden op hun penninggelden ende halve boeten 't landt te dienen.> Ende daromme - so sij seyden - geen redene en was, dat sij op haer eygen buydel souden reysen, dat 't gemeenlant van Rijnlant sulcke ende diergelijcke costen wel behoirde te dragen, mits dat sijluyden tevreeden waeren 't gemeenelandt te laeten volgen {134r} alle de boeten ende breucken, die opten voirs. dijck ende andere schouwen vallen souwen.
  Op welck vertooch den 1en octobris [15]77 bij de hooftingelanden geresolveert es dat de heemraden ende secretaris van Rijnlandt voir den tijt van één jaer, begonst in may '77, van 't gemeenlandt souden ontfangen voir alle heur reysen die in 'tselve jaer gedaen souden worden, drie gulden 'sdaechs boven wagen- ende schuythuyeren, mits doende aen 'tselve landt van de helft van de boeten, uyten hogen dijck vallende, behoirlicke rekeninghe. < <66p v> Nota>
  Dese resolutie - so die van Leyden bevinden - es 't begin <66q> dat de heemraden ende {134v} secretaris tot last van 't landt, so op haer schouwen als rechtdagen, dachgelden hebben genoten, dewelcke vanouts - so geseyt es - quamen tot haeren laste in 't particulier jegens haer penninggelden ende de helft van de boeten.
Voordeel of achterdeel van 't landt mits de perceptie van de boeten Om nu te sien wat voirdeel 't gemeenlandt bij sodanigen resolutie heeft genoten, so wert bevonden ten behouve van 't lant ontfangen ende verantwoirt te sijn in de rekeningen
 
  van den jare [15]85 fol. 87 een summe van £ 153. 3.2;
  van den jaere '86 fol. 97 verso 62.16.8;
  van den jare '87 fol. 116 met memorie;
  van den jare '88 fol. 95 met £ 197.12.2;
  van den jare '89 fol. 87 verso met £ 424. 0.6;
  van den jare '90 fol. 77 met £ 501. 6.6;
  van den jare '91 fol. 82 verso met ... ;
  Daerjegens heeft 't gemeenlandt te coste gehadt
 
in de rekeninge van den jare '80
  fol. 257 rechtdach tot Leyden £ 46.10.0;
  fol. 261 den lesten septembris £ 73. 5.0;
 
in de reeckeninge anno '81
  fol. 180 rechtdach tot ... £ 34.10.0;
  {135v} fol. 188 rechtdach tot ... £ 43.10.0;
  fol. 190 rechtdach tot ... £ 79. 1.0;
     
  summa £ 157. 1.0;
 
in de rekeninghe anni '82
  fol. 140, den 1en januarii rechtdach tot Leyden £ 71.10.0;
  fol. 142, den 2en aprilis rechtdach tot Leyden £ 40. 0.0;
  fol. 148, den 24en septembris rechtdach tot Haerlem £ 95. 0.0;
     
  summa £ 206.15.0;
 
{136r} in de reeckeninge van den jaere '83
  fol. 109 v., den 12en januarii rechtdach tot Leyden £ 99.10.0;
  fol. 115, den 1en aprilis rechtdach tot Leyden £ 64.10.0;
  fol. 120, den 1en julii rechtdach tot Leyden £ 64.10.0;
  fol. 122, den 25en septembris rechtdach tot Haerlem £ 77. 5.0;
     
  summa £ 305.15.0;
 
in de reeckeninge anni '84
  fol. 170, den 1en januarii rechtdach tot Leyden £ 75.0.0;
  fol. 174, den 2en aprilis rechtdach tot Leyden £ 75.0.0;
  fol. 182, den 2en julii rechtdach tot Leyden £ 68.0.0;
  fol. 185 v., rechtdach tot Haerlem £ 91.0.0;
     
  summa £ 309.0.0;
 
in de reekeninge van den jare '85
  fol. 144, den 2en januarii rechtdach tot Leyden £ 93. 0.0;
  fol. 149 v., den 2en april rechtdach tot Leyden £ 68. 0.0;
  fol. 154, den 1en julii rechtdach tot Leyden £ 53. 0.0;
  fol. 157 v., den 25en februarii rechtdach tot Haerlem £ 78.10.0;
     
  summa £ 292.10.0;
 
{137r} in de rekeninge anni '86
  fol. 151, rechtdach tot Leyden £ 99. 0.0;
  fol. 154 v., den 1en aprilis rechtdach tot Leyden £ 90. 0.0;
  fol. 159, den 1en julii rechtdach tot Leyden £ 97. 0.0;
  fol. 163, den 24en septembris rechtdach tot Haerlem £ 87.15.0;
     
  summa £ 373.15.0;
 
in de rekeninge anni '87
  fol. 176 v., 1en januarii tot Leyden £ 120. 0.0;
  fol. 179 v., 1en aprilis tot Leyden £ 80.10.0;
  fol. 190 v., 1en julii tot Leyden £ 105.10.0;
  fol. 196 v., den 23en septembris tot Haerlem £ 176. 2.0;
     
  summa £ 482. 2.0;
 
<66s> in de reeckeninge anni '88
  fol. 165, 1en januarii rechtdach tot Leyden £ 82.10.0;
  fol. 171 v., 1en aprilis rechtdach tot Leyden £ 91. 0.0;
  fol. 174 v., 1en julii rechtdach tot Leyden £ 95.10.0;
  fol. 182 v., den 25en aprilis78 rechtdach tot Haerlem £ 107.15.0;
     
  summa £ 376.15.0;
 
in de rekeninge anni '89
  fol. 130 v., 2, 3, 4en januarii rechtdach tot Leyden £ 92. 6.0;
  fol. 137 v., 7, 8, 9, 10en (aprilis) rechtdach tot Leyden £ 103. 8.0;
  fol. 147, den lesten junii reys aen den dijck ende schouwe tot Haerlem £ 109. 5.0;
  fol. 159, 2en, 3en octobris rechtdach tot Leyden £ 134.14.0;
     
  summa £ 520.13.0;
 
in de rekeninge anni '90
  fol. 124 v., 1en januarii rechtdach tot Leyden £ 132. 8.0;
  fol. 131, 2en aprilis rechtdach tot Leyden £ 158.16.0;
  fol. 138, den 1en julii rechtdach tot Haerlem £ 139.18.0;
  fol. 150 v., den 1en octobris rechtdach tot Rijnsburch £ 90.12.0;
     
  summa £ 521.14.0;
 
in de rekeninge anni '91
  fol. 124, den 1en januarii £ 142. 8.0;
  fol. 132, den 1en aprilis rechtdach tot Leyden £ 125. 8.0;
  fol. 139, den 1en augustii rechtdach tot Haerlem £ 188.14.0;
  fol. 145, den 1en octobris rechtdach tot Leyden £ 136. 6.0;
     
  summa £ 592.16.0.

 

75 De klerk heeft het nummer van de folio, waarnaar wordt verwezen, niet ingevuld. Het is {15r} of <9f>. Back to Text
76 Het charter met deze overeenkomst wordt bewaard in OAR inv.nr. 573 (Regestenboek nr. 125) waarbij tevens een afschrift van 1650. Beide hebben als slotregel: 'Omme alle welcke poincten ende articulen voortaen te achtervolgen ende te volcommen den voorn. dijckgrave ende heemraden versocht ende begeert hebben van de voors. van der reeckeninge acte, die hem geconsenteert is. Aldus gedaen in der camere van de reeckeninge voors. in Den Hage ten burele den 28en dach in meye in 't jaer duysent vijfhondert ende tweentwintich.' Back to Text
77 Resolutwelick of resolutivelick ? Back to Text
78 Moet zijn 'septembris' zoals ook op <66s r> staat genoteerd. Back to Text

amh_16amh_16amh_16

 

Auteur Publicatie Home
Marleen
van Amstel - Horák
2005
Jan van Hout, 't Vertooch nopende het
Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant
Leiden 1595
www.oudleiden.nl