vorige Buurt: 11.Kerstenrijk 17. 't Nieuwe Rijk volgende Buurt: 18.Prily (Koevoet), Graafschap-

 

6. Krauwelsteeg 
(Klik voor andere kaart) 9. Keizerrijk van Constantinopolen 
(Klik voor andere kaart) 11. Kerstenrijk   12. Maarsmansteeg, Keizerrijk van de- 
(Klik voor andere kaart) 13. Steinenburg 
(Klik voor andere kaart) 15. Sint Catharinarijk 
(Klik voor andere kaart) 17. Nieuwe Rijk   18. Prily (Koevoet), Graafschap-   20. Meyenburg 
(Klik voor andere kaart) 21. Land van Beloften   22. Vreugdenrijk   23. Jericho of Jeruzalem   24. Vliet   25. Koepoortsgracht   26. Zevenhuizen   27. Oost Friesland   28. Compostel   29. Blik op de Aaszak   32. Nieuwland   69. Burgerwacht (Burgstreng, het Rijk van-) 
(Klik voor andere kaart)
Stadskaart
Ga met de muis naar de cirkel voor de naam van de buurt. Klik voor detailkaart en informatie.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ligging:

es beginnende ende eyndigende in der voegen hier na volgende / te weten 't eerste huys te sijn de huysinge van Willem Symonssoon de Wilde, staende op Ste. Pieterskerchoff naest de Commandurie / streckende so voorts door de Clockstege / over de Nonnenbrugge / d'een sijde van de Nonnensteech / d'Achtergraft om aen d'een zijde / tot door de Doelsteech mede aen d'een zijde / de Doelsbrugge over / Rapenburch langs tot aen de Voldersgracht bij het Princenhoff / deselfde tot de Papengracht toe / ende die mede aen wedersijden / voorts de Voldersgracht tot de Schoolsteech toe / de selfde aen de eene sijde / ende wederom doorgaende voor bij s'Gravensteyn / de Houtstrate door aen wedersijden / noch Rapenburch aen wedersijden tot de Clockstege ende d'Universiteyt toe / ende noch tKerchoff aen d'een zijde / gaende voorbij den Gouden Robijn tot vorder den houck om bij sGravensteyn / waer inne bevonden werden te sijn inbegrepen hondertvijftich huysen.

(SA II inv. nr. 1221, 22-06-1607)

Geschiedenis:

Volgens Jan van Hout bestond de buurt reeds ten tijde van Jacob Deyman (stadssecretaris 1531 - 1553). De ligging wordt dan omschreven als: 't Nieuwerijc no. xvij / Begint van de Commanderije / Rapenborch tot de Volresgraft toe / de Houtstraet / de Papengraft / ende eynt mit 't huys dat Lambert Jansz. Tamborijnspeelres was / plach te hebben huysen of cameren 96. 't Nieuwe Rijk, tot 1604 ook wel Over 't Hof genoemd, omvatte dus een groot deel van het gelijknamige bon en was verreweg de grootste buurt van het toenmalige Leiden. Blijkens het voorgaande bericht strekt de buurt zich in 1607 zelfs uit tot het bouwblok Nonnensteeg/Achtergracht/Doelensteeg/Rapenburg (zie ook 'Buurthouden', pag. 19).

(SA II inv. nr. 1220 fol. 10 vso)

De buurt neemt in 1596 deel aan de Grote Loterij en legt 62 loten in (lotnr. 24834). De prose luidde: Die bueren van het Nieuwe Rijck hebben ingeleyt vijffthien gulden op Advys / Die heer met sijn thesauriers / ende bueren all gelijck / leggen dit nu hier in vanwegen het Nieuwe Rijck (zie ook 'Buurthouden', pag. 108 e.v.).

(AGH inv. nr. 429)

De gebuyren aen St. Pieterskerckhof aan de westzijde bij het clockhuys verzoeken dat de dammen voor het Gravenstein en voor het bruggetje over de Donkeregracht opgenomen zullen worden, zodat het water kan doorstromen ende de huysen van de supplianten van alle stanck ontledicht zouden werden. Het Gerecht stemt toe; bovendien wordt de gracht gediept. Desgevraagd stemt het stadsbestuur ook in met het verzoek dat er tijdens de werkzaamheden opzicht plaatsvindt, waarmee enige buren worden belast.

(SA II inv. nr. 45 fol. 52, 28-04-1588 en fol. 63 vso, 09-06-1588)

Op 07-02-1591 keurt het Gerecht de buurtkaart goed. Het ontwerp is door de meeste en principaelste gebuyren van de gebuyrte genaempt 't Nieuwrijck onderteyckent, in hem begrijpende zeventien verscheyden articulen. Wel wordt één artikel dat betrekking heeft op de z.g. huyscoop veranderd van vijf in drie stuivers.

(SA II inv. nr. 46 fol. 59)

De grote omvang van 't Nieuwe Rijk verhindert niet dat men met de buurt  Prily ruziet over 'het bezit' van de Schoolsteeg. Het Gerecht besluit dat de westzijde van de steeg tot 't Nieuwe Rijk behoort en de oostzijde tot Prily.

(SA II inv. nr. 1216 fol. 2, 02-08-1602)

In 1607 richt Lucas Pietersz. zich als buurtheer van 't Nieuwe Rijk tot het stadsbestuur. Hij herinnert aan het laatste artikel van de Generale Ordonnantie waarin de heren der gebuurten belast ende bevolen wert so hare gebuyrte te groot off te cleyn ware, dat men tselfde mijn Ed. Heeren die van de Gerechte soude te kennen geven, opdat daer inne mach werden versien naer behoren. Naar zijn mening is dat moment nu aangebroken, aangezien de buurt honderdvijftig huizen telt. Voorgesteld wordt om de buurt in tweeën te verdelen, waarbij de Houtstraat de grens moet vormen tussen de twee nieuwe buurten. Het verzoek is behalve door Lucas Pietersz. ondertekend door Lambert Corsen Basson, Pieter Willemsen, Jacob Symonsz. van der Wyellen, Lowies Elzevier, Dirck Gerritsz. van Claeveren, Andries Clouck bouckvercoper, Jen Paulis en Daniel Florisz. van der Pot.

Op 22-06-1607 besluit het Gerecht om 't Nieuwe Rijk in vieren te delen en stelt tegelijk, zonder een voordracht af te wachten, de buurtheren aan:  't Nieuwe Rijk van Leeuwenhorst (Lucas Pietersz.),  't Nieuwe Rijk van Sion (Foy Pouwelsz. de Bruyn), 't Nieuwe Rijk van 's Gravenstein (Loys Elsevier) en 't Nieuwe Rijk van Pallas (Mathijs Elsevier).

(SA II inv. nr. 1221 en inv. nr. 1216 fol. 9)

Buurtheren: 

zie voor uitleg de Toelichting

Naam Benoemd Voor-
dracht
Reden
vervang
Meer
Info
Bruynenz., Claes - <29-01-1604 ? *
Pietersz., Lucas - 29-01-1604 3 s *

  

Auteur Publicatie Home
Kees Walle
2006/2007
Buurthouden www.oudleiden.nl