Martin Hooymans

Inleiding

In 1581 organiseerde Jan van Hout de eerste complete en uitgebreide stedelijke volkstelling, die de geschiedenis der Lage Landen ooit gekend heeft. Andere eerdere volkstellingen, zoals die van 1574, zijn -hoewel van grote waarde- toch aanzienlijk summierder dan de onderhavige. Zelfs de prachtige Antwerpse Volkstelling van 1586 doet er aan uitgebreidheid iets aan onder en mist bovendien een paar wijken.

Aan alles kan je merken, dat Jan van Hout het beter wilde aanpakken dan in juni 1574, toen het door het beleg allemaal wat gehaaster moest. Nu hij op volle kracht het hele bestuurlijk apparaat aan het verbeteren was, liet hij geen mogelijkheid open om het “sloppy” te doen. Er werden “tel-teams” per bon opgesteld, die uitgebreide instructies kregen omtrent wat er precies van hen verwacht werd. En dat was niet weinig, zoals we wel verwacht hadden van Jan van Hout.

Niet alleen de hoofdbewoner van het huisgezin en het aantal inwonenden moest genoteerd worden, maar ook alle namen van die inwoners, dus ook van de echtgenote, de kinderen, de knechten en dienstboden. Verder waar de desbreffende personen vandaan kwamen, hoe lang ze in Leiden woonden, en bij de kinderen of ze "ouer" waren, of ze schutter, veertig, burgemeester, schepen waren, het kon allemaal niet op.

Dat vonden een aantal tellers kennelijk wat te veel werk, dus die zie je er met hun pet naar gooien, zoals zal blijken uit het complete verhaal, dat we nu op onze site gepubliceerd hebben. Daar is ook de transcriptie te vinden van de instructies en resultaten van het onderzoek naar de gegevens, die uit de Volkstelling te boven komen.

De dataset is uiteraard op Historisch Leiden In Kaart te vinden is. Kijk maar eens naar de adressen volgens looproute van het bon Wanthuis en het bijbehorende kaartje. Of neem een ander bon naar keuze.