Inventarisatie Wederopbouwkunst

Glas-in-lood, onbekende kunstenaar (foto: Ruud Stuurman)

Beschrijving:

Van de acht glas-in-loodramen bevinden zich twee in de muur naast het altaar en zes in de zijmuur. De afbeeldingen zijn abstract-geometrisch.  

De ramen zijn vervaardigd door de firma Jilleba in Leiden. De ontwerper van de ramen is niet bekend. Uit de ontwerptekeningen in het archief van Jilleba blijkt dat aanvankelijk vier sets van elf ramen waren ontworpen. Eén van de sets van drie ramen is wel vervaardigd maar niet geplaatst. Deze is in 2017 aangetroffen in de kelder van het zorgcentrum. De ramen wijken op onderdelen af van het ontwerp.

Het R.K. bejaardenhuis Huize Roomburgh werd in 1966 gebouwd en bestaat uit twee haaks op elkaar staande vleugels. Het is in 1968 uitgebreid met een ziekenafdeling.  De kapel bevindt zich verdiept in de kelder van de hoofdvleugel.

Na een renovatie van het gebouw in 2013 ontstond als gevolg van een herindeling van de gemeenschappelijke ruimten behoefte aan een aparte kapel. Die is nieuw gebouwd naast het bestaande gebouw en – gewijd aan de St.-Joseph – ingewijd door de bisschop van Rotterdam op 19 maart 2022, feestdag van St.-Joseph. De voormalige kapel heeft een andere functie gekregen.

Glas-in-loodramen, links van het altaar (foto:Paulina Buring)	Glas-in-loodramen, lange zijmuur vooraan (foto:Paulina Buring)

Glas-in-loodramen, lange zijmuuur (foto: Paulina Buring)	Glas-in-loodramen, lange zijmuuur achteraan (foto: Paulina Buring)

Ontwerptekeningen glas-in-loodramen (foto: Paulina Buring)

Bronnen:

Archief Jilleba Glas in lood / Glashandel

“Bisschop van Rotterdam wijdt de nieuwe Sint Josephkapel in Roomburgh in”, in: Leidsch Dagblad, 20 maart 2022

“Huize Roomburgh open”, in: Leidsch Dagblad, 10 november 1966, p. 13

“Nieuwe kapel bij Roomburgh over ongeveer een jaar open”, in: Leidsch Dagblad, 5 december 2020

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden 2009, p. 151

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

11 oktober 2022

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Plaquette 1940 door Milot van Hoek (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving:

De plaquette meet ongeveer één meter in het vierkant en stelt een jongeman voor die bezig is met metselwerk. Bovenaan is de tekst “Anno 1940” aangebracht. De plaquette is een herinnering aan de officiële opening van de verbouwde en uitgebreide Ambachtsschool op 19 februari 1941. In december 1940 was de nieuwbouw opgeleverd. De plaquette bevindt zich in een muurvlak van het nieuwe trappenhuis tussen begane grond en eerste verdieping.  

De plaquette is ontworpen en gemodelleerd door Milot van Hoek, dochter van bestuursvoorzitter Ir. J.G.G. van Hoek. Zij was student aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. De plaquette is gebakken bij pottenbakkerij Ouderzorg in Leiderdorp.

De ambachtsschool dateert uit 1883. Het oorspronkelijke gebouw aan de Haagweg is ontworpen door W.C. Mulder in neorenaissancestijl en dateert uit 1892. In 1923 en 1939-1941 volgden uitbreidingen naar ontwerp van architect B. Buurman. De uitbreiding van 1923 was nog in de neorenaissancestijl terwijl de uitbreiding van 1939-1941 is ontworpen in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid. Bij die uitbreiding moest een schaftlokaal verbouwd worden tot een gymnastieklokaal als gevolg van de nieuwe eis van lessen lichamelijke opvoeding.

Sinds 1994 bevinden zich er meer dan veertig ateliers van kunstenaars. Het gebouw wordt geëxploiteerd door de Stichting Werk en Onderneming Leiden.

Plaquette 1940 (detail) door Milot van Hoek (foto: Jos Hooghuis)

Bronnen:

Bruijn, K.H. de, M.A. Kerkhof (samenst.), 100 jaar ‘Ambachtsschool’, Leiden 1983

Monumentregister Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden 2009, p. 51

“De uitbreiding der Leidsche Ambachtsschool” in: Leidse Courant, 20 februari 1941, p. 2

“Verbouwing en uitbreiding Leidsche Ambachtsschool” in: Leidsch Dagblad, 19 februari 1941, p. 2

14 februari 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Keramisch reliëf, Josje Smit (foto: ELO)

Beschrijving:

Het kunstwerk is een keramisch wandreliëf, opgebouwd uit losse onderdelen, die aan een muur waren bevestigd. De afmetingen zijn ca. 2.00 meter hoog en 2.50 meter breed. Er zijn verschillende texturen en kleuren gebruikt. Josje Smit koos vaak voor het contrast. De ronde, organische vormen contrasteren met de hoekige, modernistische architectuur. Ze werkte zowel figuratief als abstract. In het St. Agneslyceum lijkt het om een abstract werk te gaan, maar er kan ook een spelend kind in gezien worden. Dit reliëf is van betekenis omdat het een vooraanstaande vertegenwoordiger is van de abstracte expressionistische stijl uit de jaren zestig.

Josje Smit (1926-2003) was een Amsterdamse kunstenares, die als autodidact met uiteenlopende materialen werkte als textiel, glas, keramiek en beton. Hoewel ze gedurende haar hele leven werk heeft geproduceerd, is haar naam relatief onbekend. Ondanks haar onbekendheid zijn massa’s mensen in aanraking gekomen met de kunst van Josje Smit, ook in Leiden. Een ander werk van haar in Leiden was aangebracht in de Van der Klaauwtoren aan de Kaiserstraat 63.

Keramisch reliëf, Josje Smit (foto: www.agnesfestival.nl)

Bronnen:

Spoelstra, Yteke, De School: “Een sieraad der gemeente”. Inventarisatie van Leidse schoolgebouwen 1850-1965, Unit Monumenten & Archeologie gemeente Leiden, Leiden 2009-2010, p. 129

Starkenburg, Esther, Cultuurhistorische notitie, ELO, 26 september 2013

Starkenburg, Esther, #VVDW 16: Een echte Josje Smit!

https://www.erfgoedleiden.nl/nieuws/vondst-van-de-week/622-vvdw16-een-echte-josje-smit

20 februari 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Drie gevelreliëfs door Cephas Stauthamer (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving:

De drie gevelreliëfs zijn een verwijzing naar de persoon naar wie de school is genoemd: Eugenio Pacelli. Hij is beter bekend als paus Pius XII die van 1939 tot zijn overlijden in 1958 hoofd was van de rooms-katholieke kerk. De tiara in de linker gevelsteen is de pauselijke driekroon die in 1964 door paus Paulus VI als symbool van wereldlijke macht is afgeschaft. Op het middelste reliëf zijn drie herders afgebeeld: twee herders links en rechts aan de zijkanten staande met herdersstaf en schaap, één herder in het midden gezeten met herdersstaf en sleutel. Het rechterreliëf toont een sleutel met de initialen SP (Simon Petrus). De herders met schapen en herdersstaf verwijzen naar de herderlijke functie van de paus. De sleutel in de rechter gevelsteen is een verwijzing naar de tekst in het evangelie van Mattheus (16:19) waarin Jezus tegen de apostel Petrus verklaart hem de sleutels van het Koninkrijk der Hemelen te geven. De letters ‘SP’ betekenen Simon Petrus, een verwijzing naar de apostel Simon die door Jezus Petrus wordt genoemd.

Constantinus (Cephas) Stauthamer (Den Haag 1899 – Amsterdam 1983) was een Nederlandse beeldhouwer. Stauthamer werd opgeleid aan de Rijksakademie van beeldende kunsten in Amsterdam en was naast beeldhouwer ook schilder en medailleur. Zijn beeldhouwwerk is, verspreid over Nederland, in de openbare ruimte te vinden. Stauthamer was als docent verbonden aan de Academie voor Beeldende Kunsten Arnhem.

Met zijn tweede vrouw, de keramiste Josje Smit, bewoonde hij het monumentale pand De Gecroonde Raep aan de Oudezijds Voorburgwal te Amsterdam, waar zij de voormalige tabakszolders in gebruik hadden als atelier.

In 1962 vervaardigde Stauthamer een bronzen beeld voor de universitaire laboratoria aan de Kaiserstraat waar het een plaats kreeg aan de Witte Singel. Sinds de sloop van de laboratoria is het beeld in opslag.

Pauselijke tiara door Cephas Stauthamer (foto: Jos Hooghuis)	Drie herders in een galerij door Cephas Stauthamer (foto: Jos Hooghuis)	Pauselijke sleutel met ‘SP’ door Cephas Stauthamer (foto: Jos Hooghuis)

Bronnen:

Monumentregister Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken

“Pacellischool aan de Damlaan hedenmorgen officieel geopend” in: De Leidse Courant, 28 april 1954, p. 3

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden 2009, p. 135

Spoelstra, Yteke, De School: “Een sieraad der gemeente”. De geschiedenis van de scholenbouw in Leiden. Deel 2: 1945-1965, Unit Monumenten & Archeologie gemeente Leiden, Leiden 2009-2010 p. 12, 29.

Spoelstra, Yteke, De School: “Een sieraad der gemeente”. Inventarisatie van Leidse schoolgebouwen 1850-1965, Unit Monumenten & Archeologie gemeente Leiden, Leiden 2009-2010, p. 113

Starkenburg, Esther, #VVDW 21: Kunstenaarsechtpaar Smit en Stauthamer aan de Kaiserstraat, https://www.erfgoedleiden.nl/nieuws/vondst-van-de-week/781-kunstenaarsechtpaar-smit-en-stauthamer-aan-de-kaiserstraat

14 februari 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

[Geen afbeelding beschikbaar]

Beschrijving:

Van het verdwenen beeldhouwwerk van Leendert Verstoep zijn geen afbeeldingen gevonden.

Leendert Gerardus Verstoep (1889-1967)  is bekend van de geveldecoraties die hij vervaardigde voor de gerestaureerde renaissancegevel van het Leidse stadhuis in de jaren 1930. Hij werkte voor warenhuis De Bijenkorf in Amsterdam en vervaardigde de gedenkstenen in de gevel van het Weeshuis aan de Hooglandse Kerkgracht en D’ Oostersche Lamp aan Rapenburg 66. Van hem zijn ook keramiek en gesneden houten beelden in art-decostijl bekend.

Bronnen:

Broek, Jos van den, “Leendert Gerardus Verstoep (1889-1967)” in: 3 Octoberkrant 2018, Leidsch Dagblad

“Openbare kleuterschool aan de Damlaan geopend. Beeldhouwwerk in lagere school onthuld”in: Nieuwe Leidsche Courant, 2 juli 1953, p. 3

“Openbare kleuterschool in Morskwartier geopend” in: Leidsch Dagblad, 2 juli 1953, p. 5

Spoelstra, Yteke, De School: “Een sieraad der gemeente”. Inventarisatie van Leidse schoolgebouwen 1850-1965, Unit Monumenten & Archeologie gemeente Leiden, Leiden 2009-2010, nr. 42

23 september 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Wandreliëf “Ichtus” door Jan Maaskant (foto: Nieuwe Leidsche Courant)

Beschrijving:

Het kunstwerk van Jan Maaskant is een wandreliëf van met staal gewapend gips. Het stelt een vis voor (ichthus, Jesus Christus) die beschermend een kolibri omringt (de mens als vogel) tegen de bedreiging van een schorpioen met gebroken angel. Het is in 1965 in de kerk aangebracht.

De laatste dienst in de Petrakerk is gehouden in 1990. Met de verkoop van het gebouw in het vooruitzicht besloot Maaskant zijn kunstwerk te vernietigen. In 1993 is de kerk gekocht door de Turkse Islamitische Stichting Afdeling Leiden. De kerk is nu een moskee.

Maaskant (Sint-Pieters-Woluwe, 1939) is een Nederlandse beeldhouwer en tekenaar die aanvankelijk werkte in steen en brons maar later vooral met staal is gaan werken. Hij is voornamelijk autodidact maar studeerde ook een jaar aan de Accademia di Belli Arti in Rome. In zijn kunst streeft hij ernaar tijdloze ruimte visueel te verbeelden. Bekende werken van hem zijn: Staand en liggend (Beeldenpark Gemeentemuseum Den Haag, 1972), Situatie (Loosduinseweg in Den Haag, 1972) en Reliëf met grijze vormen (Van Abbemuseum Eindhoven, 1978). Hij vervaardigde ook een plastiek voor de MAVO aan de Sumatrastraat in Leiden maar het is onduidelijk of dit nog bestaat. In 1970 exposeerde hij samen met beeldhouwer Frank de Wit in Stedelijk Museum De Lakenhal in Leiden. Hij heeft Vormstudie gedoceerd aan de afdeling Bouwkunde van de TU Delft.

Bronnen:

“Jan Maaskant leeft zich uit in staal”, Nieuwe Leidsche Courant, 10 december 1970

“Petrakerk verrijkt met unieke kunstprodukten”, Nieuwe Leidsche Courant, 25 maart 1965, p. 3

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden 2009, p. 87

“Verlaten Petrakerk nu moskee”, Leidsch Dagblad, 27 augustus 1993, p. 14

14 februari 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Keramisch reliëf met embleem van Apostolisch Genootschap (foto: Peter Lamboo)

Beschrijving:

Het keramisch reliëf stelt het embleem van het Apostolisch Genootschap voor. De afbeelding symboliseert de onderlinge verbondenheid: de fakkel die door de oudere wordt doorgegeven aan de jongere tegen de achtergrond van de wereldbol. De afmetingen zijn ca. 2.00 bij 2.00 meter. Volgens mondelinge informatie van het Apostolisch Genootschap is het keramische reliëf uitgevoerd door Herman Stouten van Potterie Ravelli in Valkenburg. In het interieur bevindt zich ook een afbeelding van het embleem van het genootschap, mogelijk uitgevoerd in een metaallegering.

Het Apostolisch Genootschap is een religieus-humanistische organisatie die ontstaan is rond 1830 in Engeland. De initiatiefnemers wilden terug naar de verbondenheid van de leerlingen van Jezus, de apostelen, met elkaar. Het doel is elkaar te inspireren en te helpen met levensvragen. De gebouwen van het Apostolisch Genootschap zijn geen kerken maar plaatsen van samenkomst. Daar vindt de eredienst plaats.

Het gebouw aan de César Franckstraat verving de plaats van samenkomst in de Rembrandtstraat die veertig jaar in gebruik was geweest.

Exterieur Apostolisch Genootschap (foto: Jos Hooghuis)	Embleem Apostolisch Genootschap in de grote zaal (foto: Peter Lamboo)

 Bronnen:

“Apostolisch Genootschap betrekt nieuw gebouw aan César Franckstraat” in: Leidsch Dagblad, 12 juli 1969, p. 3

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden 2009, p. 180

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

14 februari 2018

Inventarisatie Wederopbouwkunst

“Minerva weert de domheid af”, Pieter d'Hont (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving:

De sculptuur ‘Minerva weert de domheid af’ is door Pieter d’Hont vervaardigd voor het nieuwe gebouw van Sociëteit Minerva dat in 1963 is ontworpen door de architecten J.W. Boks, W. Eijkelenboom en A. Middelhoek. Het gebouw is een van de weinige Nederlandse voorbeelden van het zogenaamde ‘brutalisme’. Deze bouwstijl is ingegeven door ideeën van Le Corbusier en wordt gekenmerkt door een zekere robuustheid in het ontwerp en het gebruik van onafgewerkt beton. De sculptuur is ontworpen ter versiering van de haard in de grote zaal. Deze toont een liggende godin Minerva met schild waarop haar attribuut, de uil, en met speer terwijl zij een wezen dat de domheid symboliseert, afweert. Dit wezen is waarschijnlijk geen ezel, zoals wel is verondersteld; in de klassieke Oudheid werd de ezel niet met domheid geassocieerd. Het zou eerder een geit kunnen zijn die niet alleen symbool van domheid was maar ook geassocieerd werd met de wijngod Bacchus. Minerva verwijst het wezen richting buffet. Maar omdat het wezen menselijke handen en voeten lijkt te hebben is het waarschijnlijk dat D’Hont hier zijn eigen symbool van domheid heeft gecreëerd.

Het kunstwerk is gefinancierd met een subsidie van de Rijksadviescommissie voor het verlenen van opdrachten op het gebied van Monumentale kunsten van het ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Het is uitgevoerd in brons en meet 2,50 bij 1,50 meter. Waarschijnlijk is het gegoten door Jan Stijlaart te Rumpt, tegenwoordig Bronsgieterij Steyls-Art te Waardenburg. Bij de opening van het gebouw in januari 1965 was de sculptuur nog niet gereed. De officiële onthulling geschiedde op 1 juli 1965 door koningin Juliana en prins Bernhard toen de koninklijke familie Leiden bezocht in verband met de lustrumvieringen van de Leidse universiteit en het Leidsch Studentencorps.

Beeldhouwer Pieter d’Hont (1917-1997) was leerling van prof. Jan Bronner die meende dat sculptuur en architectuur sterk met elkaar verwant zijn. Veel van de werken van D’Hont zijn te vinden in Utrecht waar hij werd beschouwd als stadsbeeldhouwer. Hij maakte er naam met zijn timpaan voor het neoclassicistische stadhuis (1952-1957). Landelijk bekend is zijn ontwerp voor het beeldje van Thomas Alva Edison dat sinds 1960 wordt uitgereikt bij de Edison Music Awards. Ander werk van D’Hont in Leiden is Zwemster (1967) bij Zwembad De Vliet aan de Voorschoterweg.

“Minerva weert de domheid af” door Pieter d'Hont	(foto’s: Jos Hooghuis)

Bronnen:

Archief architectenbureau Boks (Boks 278d26), Het Nieuwe Instituut, Rotterdam

“Koninklijke bezoekers kregen groots onthaal in oudste universiteitsstad” in: Leidse Courant, 2 juli 1965, p. 1

Monumentregister Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken

Minerva voor het leven, Leiden 2014, p. 211

“Nieuwe ‘soos’ wacht op opening op 8 januari a.s.” in: Leidse Courant,  12 december 1964, p. 11

http://www.pieterdhont.nl/gp36

Cesare Ripa, Iconologia of Uytbeeldingen des Verstands, uyt het Italiaens vertaelt door Dirck Pietersz. Pers, Amsterdam 1644

Tour, R. van, Rijksaankopen en –opdrachten op het gebied van de hedendaagse beeldende kunsten 1945-1965, Uitgave van het ministerie van CRM, Rijswijk, 1966

8 oktober 2020

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Glas-in-loodramen, Louis Smeets (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving:

De zeven ramen stellen de zeven sacramenten voor zoals die zijn vastgesteld door het Concilie van Trente (1545-1563) op basis van de bijbel en de traditie. Een sacramenten is een middel tot heiliging. De ramen zijn samengesteld uit gekleurd glas; er is geen gebrandschilderd glas toegepast.

De ramen bevatten teksten die verwijzen naar de sacramenten, achtereenvolgens:

Raam 1. “Ik doop u met water”, het sacrament van het doopsel.

Raam 2. “Ik teken met het kruis en het chrisma”, het sacrament van het vormsel.

Raam 3. “Ik ontsla u van uw zonden”, het sacrament van de biecht.

Raam 4. “Dit is mijn lichaam en mijn bloed”, het sacrament van de eucharistie.

Raam 5. “Ik versterk u met de zalving der zieken”, het sacrament van de ziekenzalving.

Raam 6. “Ik wijd u door mijn handoplegging”, het sacrament van het priesterschap.

Raam 7. “Het verbond voor het leven”, het sacrament van het huwelijk.

Louis Smeets (1918-2005) was als beeldhouwer, glasschilder en materieschilder voornamelijk werkzaam in Venlo. Hij werkte vanaf 1953 in atelier Geutjes in Venlo voor de beroemde Limburgse glazenier Joep Nicolas voor wie hij schetsen uitwerkte tot cartons en de verdere uitvoering verzorgde. 

De R.K. Kerk H. Antonius van Padua is ontworpen door architect H.A.D. Campman van het architectenbureau Hendriks, Van den Bosch en Hendriks. Het ontwerp reflecteert de veranderde liturgie als gevolg van het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965). De kerkzaal is zo ingericht dat hij voor meerdere doeleinden en samenkomsten kan worden gebruikt. Het gebouw maakt deel uit van een samenstel van gebouwen met verder een kleuterschool, een lagere school, verenigingsgebouw en pastorie. Er zijn plannen het kerkgebouw voor de eredienst te sluiten.

In februari 2020 heeft de gemeente Leiden een aanvraag van de Historische Vereniging Oud Leiden om de monumentstatus te verlenen aan het kerkgebouw en de aangrenzende pastorie afgewezen. Wel zal de gemeente uitvoering geven aan het beleid inzake monumentale kunst uit de Wederopbouwperiode en behoud en herplaatsing van de glas-in-loodramen bevorderen.

In oktober 2023 is de kerk aan de eredienst onttrokken. De zeven ramen uit de Sacramentskapel zijn inpandig herplaatst in de kerk van Maria Middelares aan de Rijndijk in Leiden. Naar ontwerp van kunstenaar Carel Bruens is er een achtste raam aan toegevoegd. In 1996 ontwierp Bruens (1925) twee glas-in-lood twee ramen voor de Opstandingskerk aan de Aerent Bruunstraat in Leiden.” (Aerent-Bruunstraat-2-Carel-Bruens)

1ste raam, het doopsel (foto: Jos Hooghuis)	2de raam, het vormsel (foto: Jos Hooghuis)

3de  raam, de biecht (foto: Jos Hooghuis)	4de raam, de eucharistie (foto: Jos Hooghuis)

5de  raam, de ziekenzalving (foto: Jos Hooghuis)	6de  raam, het priesterschap (foto: Jos Hooghuis)

7de  raam, het huwelijk (foto: Jos Hooghuis)

Opstelling Sacramentsramen in de kerk Maria Middelares (foto: Peter Lamboo)	Opstelling Sacramentsramen in de kerk Maria Middelares (foto: Peter Lamboo)

Nieuw Maria-raam ontworpen door Carel Bruens (foto Peter Lamboo)

Bronnen:

50 jaar op eigen wijze H. Antonius 1961-2011, uitgegeven door het kerkbestuur van de parochie Lam Gods te Leiden, 2011

“Antoniuskerk van Leiden Zuid-West samenbunding van nieuwe inzichten. De beglazing van de nieuwe kerk”, in: Leidse Courant, 27 april 1966, p. 5

Hoogveld, Carine (hfdred.) Glas in lood in Nederland 1817-1968, Den Haag: SDU, z.j. (1989?), p. 298

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden 2009, p. 38, 177

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

Sluiting van de Antoniuskerk op 22 oktober” in: Rondom Petrus en Paulus, september/oktober 2023

20 september 2024

Inventarisatie Wederopbouwkunst

Glas-in-loodraam, Louis Smeets (foto: Jos Hooghuis)

Beschrijving:

Het raam strekt zich uit over uit over de gehele noordgevel van de kerk en bestaat uit drie delen: een raam aan de noordoostzijde ter hoogte van het altaar, vier tympanen boven de Mariakapel en de biechtstoelen en een raam aan de noordwestzijde boven de ingang aan de Churchilllaan. De ramen zijn abstract van vormgeving en uitgevoerd in felle kleuren met verschillende schakeringen rood. De bouwpastoor van de kerk liet zich graag inspireren door de apostel Paulus en vroeg daarom glazenier Louis Smeets om in de ramen het leven van Paulus te verbeelden. De kleuren van de ramen stellen symbolisch de groei voor die Paulus in zijn leven doormaakte. Het raam aan de noordwestzijde verbeeldt het einde van het leven in de marteldood. Het donkerrood in dit raam verwijst naar het martelaarsbloed. De vier tympanen tussen de beide grote ramen zijn een verwijzing naar de vier missiereizen van Paulus.

Louis Smeets (1918-2005) was als beeldhouwer, glasschilder en materieschilder voornamelijk werkzaam in Venlo. Hij werkte vanaf 1953 in atelier Geutjes in Venlo voor de beroemde Limburgse glazenier Joep Nicolas voor wie hij schetsen uitwerkte tot cartons en de verdere uitvoering verzorgde. 

De R.K. Kerk H. Antonius van Padua is ontworpen door architect H.A.D. Campman van het architectenbureau Hendriks, Van den Bosch en Hendriks. Het ontwerp reflecteert de veranderde liturgie als gevolg van het Tweede Vaticaanse Concilie (1962-1965). De kerkzaal is zo ingericht dat hij voor meerdere doeleinden en samenkomsten kan worden gebruikt. Het gebouw maakt deel uit van een samenstel van gebouwen met verder een kleuterschool, een lagere school, verenigingsgebouw en pastorie. Er zijn plannen om het kerkgebouw voor de eredienst te sluiten.

In februari 2020 heeft de gemeente Leiden een aanvraag van de Historische Vereniging Oud Leiden om de monumentstatus te verlenen aan het kerkgebouw en de aangrenzende pastorie afgewezen. Wel zal de gemeente uitvoering geven aan het beleid inzake monumentale kunst uit de Wederopbouwperiode en behoud en herplaatsing van de glas-in-loodramen bevorderen.

In oktober 2023 is de kerk aan de eredienst onttrokken. In 2024 dient de kerk als opvanglocatie voor asielzoekers. Er zijn plannen voor herplaatsing van het grote Paulusraam.

Paulusraam, noordoostzijde (foto: Jos Hooghuis)	Paulusraam, noordwestzijde (foto: Jos Hooghuis)

Tympanen boven biechtstoelen en Mariakapel (foto: Jos Hooghuis)	Tympanen boven biechtstoelen, detail (foto: Jos Hooghuis)

Raam in Mariakapel (foto: Jos Hooghuis)	Exterieur (foto: Peter Lamboo)

Bronnen:

50 jaar op eigen wijze H. Antonius 1961-2011, uitgegeven door het kerkbestuur van de parochie Lam Gods te Leiden, 2011

“Antoniuskerk van Leiden Zuid-West samenbunding van nieuwe inzichten. De beglazing van de nieuwe kerk”, in: Leidse Courant, 27 april 1966, p. 5

Hoogveld, Carine (hfdred.) Glas in lood in Nederland 1817-1968, Den Haag: SDU, z.j. (1989?), p. 298

Pollmann, Tessel en Michiel Kruidenier, Wederopbouw in Leiden. Architectuur en stedebouw 1940-1965. Leidse Historische Reeks 21. Leiden 2009, p. 38, 177

Spoelstra, Yteke, Monumentale kunst ontdekt in Leiden, Erfgoed Leiden en Omstreken 2017, https://www.leidseregioinkaart.nl/kaarten/images/Monumentale_kunst.pdf

“Sluiting van de Antoniuskerk op 22 oktober” in: Rondom Petrus en Paulus, september/oktober 2023

21 september 2024