 | Tweede Brandewijnspoort |  | | | | Nummer: | 36 | | Andere namen: | geen | | Adres voor 1871: | Wijk 5 nr. tussen 442 en 451 | | Adres na 1871: | Langegracht tussen 167 en 169 |
Beschrijving: | Aan de noordzijde van de Langegracht tussen de Koolstraat en Brandewijnsgracht bevonden zich ooit twee poorten, indertijd bekend als de Eerste- en Tweede Brandewijnspoort.
Terwijl het vaststellen van de precieze ligging van de Eerste Brandewijnspoort (35) nogal lastig is, levert die van de Tweede Brandewijnspoort weinig problemen op. Ze was iets westelijker gelegen en de ingang wordt in het Huisnommerboek van 1871 vermeld op Langegracht 167.
De geschiedenis begint in december 1621 wanneer het stadsbestuur aan Philip Govertsz. de Ruyter, houtzager een ledich erve verkoopt, gelegen in de vergrootinge deser stede aen de suytsijde van de Langegrafte geteyckent volgende de chaerte C nr. 74 ende 75, groot te samen 26 roeden en 8 riemvoeten. Belegen hebbende in 't geheel aen d'een sijde ten westen voor 't partie geteyckent met nr. 72, gecoft bij Alewijn Jansz., timmerman […] aen d'ander sijde ten oosten seeckere ledige plaetse deser Stadt toecomende, streckende voor van de Langegrafte voorseyt tot achter aen seeckere grafte daer onder gaende.
Omdat het stadsbestuur aan de gronduitgifte de voorwaarde verbond dat de twee percelen binnen zes jaar bebouwd moesten zijn, is Philip Govertsz. snel aan de slag gegaan. Zo lezen we in de marge van het Oud Belastingboek op fol. 15: Zij geweten dat op dit volgende erff eerst getimmert sijn 4 huysen aen de Langegraft ende noch tyen huysgens in een gange, ter wedersijden vijff, uytgaende van de voorseyde 4 huysen op de Langegraft.
Deze aantekening is ongedateerd, maar in ieder geval wist Philip Govertsz. de klus binnen zestien maanden te klaren, want in mei 1623 verkoopt hij aan Baernt Lambrechtsz. de tien huisjes in de Soutstrate - een verwijzing naar de nabij gelegen zoutkeet.
Dat Baernt Lambrechtsz. brandewijnverkoper was zal wel de reden zijn geweest waarom de Zoutstraat in later jaren Brandewijnspoort wordt genoemd.
De Tweede Brandewijnspoort heeft een lang leven gehad, want in 1922 werd ze nog bewoond. In hetzelfde jaar worden de huisjes als zeer slecht beoordeeld.
De situatie wordt als volgt omschreven: Aan weerszijden van een vrij smalle straat zijn tien huizen. Er zijn slechts twee privaten buiten voor negen woningen. Eén huis doet meer huur, omdat het een plaatsje heeft met eigen privaat. Alle op een na zijn éénkamer-woningen met de afmetingen 2.50 X 4.50 M. bij 2.60 M. hoog. De huizen zijn in slechten staat en vochtig. Er wordt over wandluizen geklaagd. Hoe deze slechte woningtoestanden vele andere maatregelen op hygiënisch gebied illusoir maken, werd ons duidelijk, toen wij het eerste huisje aan den linkerkant binnengingen. Voor het raam van dit eenige vertrek was een snoeptafeltje geïnstalleerd, dat dienen moest om de schamele inkomsten van het gezin, uit zeven personen bestaande en waarvan de vader teringlijder was en niet kon werken, te verbeteren. In dit nauwe poortje en in dit vertrek van 11½ m² waar de vader den heelen dag omgeven was door zijn gezin, deed het als een bespotting aan dat de Vereeniging tot bestrijding der tuberculose niet anders kon doen dan een ledikant te verstrekken. Pogingen een andere woning te vinden, leden schipbreuk. Dergelijke gevolgen van slechte woningtoestanden zagen wij meermalen zonder dat wij er in het bijzonder naar hebben gezocht. |  | Op deze plattegrond uit 1826 is de Tweede Brandewijnspoort duidelijk ingetekend. Tussen de percelen 441 en 452 gaf een nauwe poort toegang tot de tien huisjes daarachter, genummerd van 442 tot en met 451.
De Eerste Brandewijnspoort bevond zich op de nrs. 442-446, maar het getal van vijf huisjes is kleiner dan in het Bonboek wordt vermeld. Hoe dat precies zit is vooralsnog onduidelijk.
Beide poorten lopen dood op de Koolgracht en zijn verbonden door een zeer smal pad onder huisje 446. |
|
Vermelding in archiefbronnen: | | Oud-belastingboek 1601 | fol. 15 | 1601 | | Waarboek 67 2X 1621 | fol. 213 | 1621-12-17 | | Waarboek 67 2Y 1622 | fol. 249 en 250 | 1623-05-11 | | Bonboek (6630, Zijloord) | fol. 51-55v | 1642 na |
Vermelding in andere bronnen: | | krantenbericht | Diverse krantenberichten uit de periode 1860-1925 (zie website ELO) | | | | Poortbebouwing
Namen en adressen, aantallen woningen en bewoners, woninggrootte en kwaliteit | | 1. 1850 (ca.) Opgave S. van der Paauw
2. 1853 Buurtkaart
3. 1871 Huisnommerboek 1871
4. 1879 Kaart Van Campen 1879
5. 1892 Aanleg waterleiding -
- aangelegd [A]
- door eigenaar geweigerd [G]
- eigenaar weigert betaling [AG]
6. 1892 Aantal woningen
7. 1892 Aantal bewoners
8. 1899 Kaart Van Campen 1899 | Woningonderzoek
1913 | Aantal
vertrekken
per woning
in 1912/13 | Woning-
onderzoek 1922 | | 1900 | 1912 | | aantal woningen | aantal bewoners | aantal woningen | aantal bewoners | 1 | 2 | 3 | zeer slecht | slecht | vrij slecht | redelijk | | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | | x | 18 | x | x | G | 10 | 60 | x | 10 | 38 | 10 | 28 | 10 | - | - | 10 | - | - | - |
|
|
