 |
| 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant (1595) |
Verzuchting
ELO 5471 fol 1
 |
| Auteur | Publicatie | Home |
| Marleen van Amstel - Horák 2005 |
Jan van Hout, 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant Leiden 1595 |
www.oudleiden.nl |
|
| 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant (1595) |
ELO 5470 fol 87cc : Rombout Hogerbeets
Een aanwijzing dat Rombout Hogerbeets heeft meegewerkt aan het vertoog.
Hij verbeterde links onderaan in de marge de door Jan van Hout geschreven tekst.
 |
| Auteur | Publicatie | Home |
| Marleen van Amstel - Horák 2005 |
Jan van Hout, 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant Leiden 1595 |
www.oudleiden.nl |
|
| 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant (1595) |
Glossarium
| A | B | C | D | E | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | V | W | Z |
| A |  |
| abuseren | misbruik maken |
| abuys | misbruik, bedrog |
| actie | recht of rechtsmiddel om 't recht te vervolgen en voor te staan |
| adverteren | waarschuwen |
| affectie | 1. voorliefde, genegenheid; 2. opzet |
| affirmeren | bevestigen |
| affscheyt | slotbesluit |
| alieren | vervreemden |
| allegeren | aanhalen, aanvoeren, bijbrengen |
| alleynsxkens | allengs, van lieverlee |
| altricatie/altercatie | wrijving, woordenwisseling, twist |
| appliceren | ten propoost brengen om de zaak te verklaren |
 |
B | |
| Bamis | Sint-Bavomis = 1 oktober |
| becronen | beklagen |
| bederf | verderf, ondergang; van bederf hebben = nodig hebben |
| begrip | omvang, uitgestrektheid |
| beneficien | een gunst bewijzen |
| bergen | verbergen |
| bernen/barnen | branden, in beroering brengen |
| besoigneren | ambtelijk behandelen, regelen |
| beteren | schade die men heeft toegebracht vergoeden |
| betering | vergoeding, gegeven aan de rechter en partij om een misdaad te 'beteren' |
| bevestenis | bekrachtiging |
| bewinden | zich bezig houden met, toegenen |
| blanck | rekeneenheid ter waarde van 3/4 stuiver |
| te borde brengen | te berde brengen: op (tafel) brengen |
|
C | |
| captie maken | bezwaar maken, tegenstribbelen |
| cesseren | ophouden, een einde nemen, vervallen |
| colligeren | (een proces) er de stukken van verzamelen |
| committeren | met een last of volmacht voorzien, afvaardigen of zenden |
| consequentie | gevolg(trekking) aangaande het bezit van een recht of aanspraak |
| consequeren | consisteren, stevig maken; verkrijgen |
| constringeren | dwingen, verplichten |
| contenteren | tevredenstellen |
| contrarien | dwarsbomen, tegenwerken |
| contribueren | bijdragen (met morgengeld) |
| convinceren | schuldig bevinden |
| correctie arbitrale | straf naar het goedvinden van de rechter |
| costumen | algemeen gebruik, een algemene (oude) gewoonte, een gebruik dat kracht van wet heeft gekregen |
| costumier | iemand die belast is met het heffen van zekere tolrechten, 'costume' genaamd |
| cracht doen | geweld doen/plegen |
|
D | |
| daing/dainggeld | 'boden zullen genieten dainggelden ende prouffiten' OAR 515 fol. 51r. |
| defrauderen | bedriegen, belasting ontduiken |
| denunciateur | aangever, verklikker |
| desisteren | afzien, afstand van iets doen of van een recht dat men zou mogen hebben om iets in rechte te vervolgen |
| destructie | vernietiging |
| digressie | brede uitweiding |
| dilengentie = diligentie | ijver, toewijding |
| dobber | (ook) vistuig, bestaande uit een of meer vastgelegde, van snoeren en haken voorziene drijvers |
| duiker | koker door een dijk of dam tot het afvoeren of inlaten van water |
| duikersluis | afsluitbare duiker in een waterkering |
|
E | |
| effectueren | ten uitvoer brengen |
| eviter | ontwijken, vermijden, besparen |
| exactionneren | meer (belasting) eisen van iemand dan wettelijk is vastgesteld |
| excederen | overschrijden, overtreden |
| excessief | overmatig, buitensporig |
| exonereren | water lozen |
| exploiteren | bij exploot aanzeggen |
| exploot | aanzegging door de deurwaarder van een dagvaarding, rechterlijke beslissing |
| extenderen | uitbreiden, betrekkelijk maken van het een tot het ander geval |
| f(o)urnissement | (bij)betaling |
|
G | |
| gehengen | spreken |
| gereetschap | 1. gereedheid, geneigdheid; 2. bereidvaardigheid; 3. benodigdheden |
| gerieven | helpen |
| gescheid | scheidsrechterlijke uitspraak |
| gewerden (van weerderen) | de weerder (soort handgeld) teruggeven |
| gratie | 1. welwillende gezindheid; 2. (van een belasting) vermindering van het bedrag |
| groot | 1/2 stuiver |
| grouwen | gruwen, vrezen |
|
H | |
| haspel | door spaken of kruisarmen te bewegen windas |
| heul | duiker, een overwelfde of door een brug overdekte opening |
| hoefslag | het aandeel waarvoor een ingeland, op grond van de grootte van zijn perceel, in onderhoud van dijk of weg is aangeslagen |
| hoeve | = 16 morgen of 13,624 ha |
| houck | (vis)haak |
|
I | |
| impetrant | 1. degene wie een eis rechterlijk wordt toegewezen; 2. eiser, verkrijger van een daagbrief |
| impetreren | eisen, verzoeken, zich verwerven |
| inestimabel | onschatbaar |
| injurie | onrecht, belediging |
| insisteren | aandringen |
| intenteren | (een proces) instellen |
|
J | |
| jachtwater | (snel) stromend water |
| Jaersdach | nieuwjaar |
|
K | |
| karolusgulden | gouden, later zilveren munt; boekhoudkundig/uitgiftekoers 20 stuiver |
| karwerk | karwei |
| kromsteven | op binnenwateren gebruikte vaartuigen met binnenwaarts gebogen steven |
|
L | |
| leeuw | leeuwengroot = zilveren munt met klimmende leeuw ter waarde van 1 groot |
| licht (van een sluis) | opening, breedte |
| lijn | 1/12 duim = 0,2 cm |
| limiteren | beperken |
| litigieus | twistig, in geding staande, onderhevig aan een gerechtelijke uitspraak |
|
M | |
| mandement poenaal | bevelschrift/dagvaarding met boetebeding |
| Martini | 11 november |
| meninge | oordeel, beslissing, uitspraak |
| momaensicht | masker |
|
N | |
| nijpen | knijpen, iemand zeer doen, beledigen |
|
O | |
| octroyeren | octrooi/vergunning verlenen |
| oculair (inspectie -) | eigen bezichtiging |
| oevel | euvel, (iets) nadeligs |
| oir | allesbevattend collectief |
| oirboir | nut(tig) |
| onderwinden | 1. ondernemen, op zich nemen; 2. als beheerder over iets beschikken |
| onlochbaer | onloochenbaar |
| onthiet | belofte, bevel |
| onverhorich | onbeluisterd, niet verhoord/ingewilligd |
| 't ooch hebben | als strekking hebben |
| oorboir | nut, voordeel |
| opheve | heffing (van een belasting) |
| opposeren (= opponeren) | teweer stellen |
| op peyne van | op straffe van |
| oproe(d)en | ophitsen |
| opwater | 1. water afkomstig van de bovenloop der rivieren; 2. hoogwater, springvloed |
| (o)ultrgyeuse | ultra: aan gene zijde van; zijn eigenlijke bevoegdheid te buiten gaand |
| overdaad | gewelddadigheid |
| overdragen | overeenkomen |
|
P | |
| paasavond | de avond, en bij uitbreiding de dag, voor Pasen |
| partieschap | verdeeldheid, tweedracht |
| penninggeld | omslag per morgen (voor de hoogheemraden) |
| periculen | gevaarlijke situatie |
| permutatie | verwisseling, ruiling |
| permuteren | verwisselen, ruilen |
| Petri-ad-vincula | 1 augustus |
| plak | munt van 2 groot of 1 stuiver |
| pondereren | overwegen, overpeinzen |
| poseren = poneren | stellen |
| precaveren | behoeden |
| prejudicie | schade, nadeel |
| prejudicien | 1. van tevoren een oordeel vellen; 2. schaden, benadelen |
| preserveren | beschermen, behoeden |
| preste | lening |
| pretens | waarop men aanspraak meent te hebben |
| preventie | 1. recht dat een met rechtsmacht bekleed persoon had om een zaak te behandelen wanneer deze eerst aan zijn jurisdictie werd voorgelegd; 2. onderzoek in rechte |
| procureren | bewerkstelligen; voor iemand anders verkrijgen, verschaffen |
| proprieyt | eigendom |
| bij provisie | voorlopig |
| provoceren | appelleren |
| prijzen | aangenomen werk goedkeuren |
|
Q | |
| quakel | kwakel = hoge, smalle voetbrug |
| quyten | kwijting verlenen |
| quytscelden | 1. iets iemand overdragen, zijn recht aan quytschouwen iemand opgeven; 2. zich voldaan verklaren |
|
R | |
| rau(w) actie | actie die rauwelijks ter eerster instantie wordt getenteert; wanneer een zaak ter eerster instantie bij het Hof wordt gebracht |
| reeschip | gereedschap |
| reereren | herhalen, nog eens toepassen |
| remedien | middel zoeken tegen, verhelpen |
| repliek | antwoord van de eiser op het eerste verweer van gedaagde |
| restringeren | beperken, bekorten |
| Rijnlandse morgen | = 0,8515 ha; = 6 hond of 600 vierk.roede |
| Rijnlandse roede | = 3,767m; = 12 voet (0,314m); = 12 duim (2,61cm); = 12 lijn (0,21cm) |
|
S | |
| schakel | (ook) driewandig visnet waarmee men smalle wateren over de gehele breedte afzet |
| schutbaar | elders opsluitbaar door een schutter |
| schutten | loslopend vee opsluiten |
| Sint- Bartelmees aposteldag |
24 augustus |
| Sint-Jan (in de zomer) | 24 juni |
| Sint-Jansdagevangelist in de kerst | 27 december |
| Sint-Lambertsdag | 17 september |
| Sint-Lucasdag | 18 oktober |
| Sint-Maria-Magdalena | 22 juli |
| Sint-Matheus | 21 september |
| Sint-Michielsdag | 29 september |
| Sint-Pieter ad cathedram | 22 februari |
| Sint-Pieter-en-Pauwelsdag | 29 juni |
| solliciteren | vervolgen, naarstig drijven |
| soulagemente | (lasten)verlichting |
| spoeye/spui | afsluitbare waterlozing in een waterkering |
| stafgaende | vergelijk: dijckstaf = dijckslag = het gedeelte van een dijk tot welks onderhoud een bepaald persoon is verplicht |
| stal (haren vollen - hebben) |
de bepaalde tijd gestaan hebben |
| stillen | tevredenstellen |
| strik | ook: een gevaarlijke poging om iemand in moeilijkheden te brengen |
| supercederen | uitstellen |
| superintendent | oppertoeziener |
| surrogeren | vervangen |
|
T | |
| temeriteyt | vermetelheid |
| tenwaer | tenzij |
| titel | 1. akte, bewijsgrond; 2. rechtsgrond (voor eigendomsovergang) |
| tocht | (polder)sloot |
| toestoocken | prikkelen, aanzetten, opstoken |
| troublen | onlusten (van het beleg van Leiden) |
| turberen | verontrusten, beroeren; (met betr. tot iemands recht) hem in het genot daarvan storen |
| twije/twie | onenigheid, twist, geschil |
|
U | |
| usurpatie | zich wederrechtelijk door geweld, bedrog usurperen of anderszins toegenen en het als zijn bezit of iets wat hem toebehoort, gebruiken |
| uytdelven | vervenen |
| uytleggen | voorschieten |
| uytpande |
|
V | |
| Valentini | 14 februari |
| verachteren | vertragen, belemmeren |
| verbandbrief | akte waarbij men zich verbindt een belofte na te komen |
| verboucken | overboeken |
| verbreken | een misdrijf plegen, dat bij een wetsbepaling verboden is of dat men zich verbonden heeft niet te plegen |
| verdelven | uitgraven, vervenen |
| verdrag | 1. uitstel; 2. verdrag; 3. duur van een bepaalde termijn |
| verduchten | vrezen |
| verhelen | tot een geheel verbinden |
| verhoefslagen | (een dijk) in hoefslagen verdelen |
| verleggen | voorschieten |
| veroorsaten | vergoeding geven |
| vertichten (vertegen) | het opgeven van zijn recht op iets, afstand doen |
| verwit | 1. voorafgaande mededeling; 2. verwijt, dat wat tot schande strekt |
| viertel | = 4 morgen ofwel 3,406 ha |
| vleugel (van een sluis) | toelopende constructie ter weerszijden |
| vlouw | visnet dwars over de rivier uitgebracht en dat men met de stroom laat drijven |
|
W | |
| weer | strook land tussen twee sloten, kaveling |
| wete/weet | gerechtelijke aanzegging/kennisgeving |
| wijzen | vonnis wijzen, beslissen |
| willekoren | bewilligen, goedkeuren |
|
Z | |
| (een) zeggen | arbitrale uitspraak |
| zetten | (een belasting) vaststellen |
| Auteur | Publicatie | Home |
| Marleen van Amstel - Horák 2005 |
Jan van Hout, 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant Leiden 1595 |
www.oudleiden.nl |
|
| 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant (1595) |
Schema van de jurisdictie van dijkgraaf en hoogheemraden.
ELO 5470 gebonden tussen fol <20> en <21> zie Hoofdstuk 6
 |
Schema van de jurisdictie van dijkgraaf en hoogheemraden.
| Auteur | Publicatie | Home |
| Marleen van Amstel - Horák 2005 |
Jan van Hout, 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant Leiden 1595 |
www.oudleiden.nl |
|
| 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant (1595) |
ELO 5470 Folio 1
 |
| Auteur | Publicatie | Home |
| Marleen van Amstel - Horák 2005 |
Jan van Hout, 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant Leiden 1595 |
www.oudleiden.nl |
| Home www.oudleiden.nl |
|
't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant
|
 |
|
 |
Op 18 mei 1595 gaf het stadsbestuur van Leiden aan zijn secretaris Jan van Hout en aan zijn pensionaris Rombout Hogerbeets opdracht kritisch de keuren te bezien die de hoogheemraden van Rijnland hadden ingeleverd bij een arbitragecommissie (Gerechtsdagboek C; SA II inv.nr. 47 fol 177v). Deze commissie, bestaande uit leden van de Hoge Raad, het Hof van Holland en de Rekenkamer, die tevens hoofdingeland van Rijnland waren, diende een einde te maken aan de vele geschillen die tussen het stadsbestuur en het college van Rijnland sinds 1588 waren gerezen over de jurisdictie van dijkgraaf en hoogheemraden. Onbekendheid met de keuren was vaak de aanleiding tot de conflicten.
De oorzaak was evenwel het streven van de stad de zeggenschap van dijkgraaf en hoogheemraden te verminderen met name over ontgrondingen (slagturven en kleidelven). Dit zou mogelijk zijn omdat de hoogheemraden deze bevoegdheid niet uit hoofde van hun heemrecht uitoefenden maar krachtens delegatie van de landsheer. Jan van Hout heeft zijn verhandeling 'Nopende het dijcgraef- en heemraetschap van Rijnlant' in drie maanden geschreven. De gegevens ontleende hij aan het archief van de hoofdingelanden dat op het stadhuis werd bewaard, en aan afschriften van akten die hij sedert 1591 had verzameld.
Het (oud) archief van Rijnland (OAR) werd (en wordt) bewaard in het Gemeenlandshuis en was niet openbaar; de keuren waren niet gecodificeerd. Het Stadsarchief (SA II) bevat drie versies van het vertoog: a. door Jan van Hout beschreven losse vellen (5471); b. samengebonden handschriften en drukwerkjes (5470); c. een door klerken geschreven netexemplaar (5469). Deze laatste tekst is getranscribeerd en genummerd { } en soms aangevuld met passages uit versie b (genummerd < >). De verhandeling heeft lacunes en sommige onderwerpen komen op verschillende plaatsen aan de orde. De hand van Hogerbeets is te herkennen op de folio's t/m (getranscribeerd {222r} t/m {235r}).
In hoeverre het vertoog van Jan van Hout heeft bijgedragen aan een voor Leiden gunstiger formulering van de keuren van Rijnland is moeilijk vast te stellen. Het is wel de eerste beschrijving van het hoogheemraadschap van Rijnland geworden. Het fraaie kaartmateriaal is welwillend beschikbaar gesteld door het Hoogheemraadschap van Rijnland.
Marleen van Amstel - Horák
Leiderdorp, december 2005
Bronnen: ELO SA II (inv.nr. 5469); ELO SA II (inv.nr. 5470); ELO SA II (inv.nr. 5471).
|
| 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant (1595) |
Inhoud en Concordans
| Hoofd stuk |
Para graaf |
ELO Secretarie Archief II inv.nr. | 5469 | 5470 | |
| in de tekst aangeduid met: | {pag} | <pag> | |||
| 1. | Innestellinge van 't heemraetschap | 2 | 1v | ||
| 1 | Den Rijndijck es ouder dan 't heemraetschap ende den Seedijck geweest | 5 | 4v | ||
| 2 | Dijcgrave ende heemraden compt jurisdictie op een gedeelte van de ommedijck | 6v | 5v | ||
| 3 | Sparendamschen zeedijc / Waterlandt onbedijct / 't IJe | 7v | 6v | ||
| 4 | Dat den ommedijck huyden onbekent is | 8 | 7 | ||
| 5 | Hoevensijtwinde most bij inbrec 't water schutten | 8v | 8 | ||
| 2. | Nopende den Rijndijck | 9v | 9a | ||
| 1 | (Insertie) Acte van provisioneel op 't maecken van den Rijndijc, 1509 | 10v | 9a v | ||
| 2 | Swaerte van den Rijndijck | 14 | 9e | ||
| 3 | (Insertie) 't octroy van den jaere 1510 | 14v | 9e v | ||
| 4 | 't Pennincgelt is der heemraden beloninge voor arbeyt en vacatien | 15 | 9f | ||
| 5 | (Insertie) ordonnantie van den Hove van 't jaer 1514 | 17v | 9h | ||
| 6 | 1e keur van D ende HH opten Rijndijck anno 1521 | 20 | 9l | ||
| 7 | 2e keur van D ende HH opten Rijndijck van 't jaer [15]46 daervan geappelleert wert | 21 | 9l v | ||
| 8 | 1549 / 1552 / 1553 / 1570 | 22 | 9n | ||
| 3. | Waer den ommedijc boven der Gouwe sij | 29 | 9s | ||
| 1 | Lantscheydinge tusschen Amsterlant en Rijnlandt 1544 t/m 1545 |
30 | 9s | ||
| 2 | 1556 / 1557 / 1559 / 1565 / 1566 / 1568 / 1569 / 1570 / 1571 / 1572 / 1592 |
31 | 9t v | ||
| 3 | Rapport van de heer van Warmont | 38 | 9cc | ||
| 4 | Swadenburchdam/Dam in den Rijn tot Zwammerdam | 42 | 9ff v | ||
| 5 | Nieucoop in 't waterschap | 42v | 10v | ||
| 6 | Woerden ende 't Sticht in 't waterschap | 43 | 10v | ||
| 7 | De Mye | 43v | 11 | ||
| 8 | Dam in de Mye | 44 | 11v | ||
| 9 | Woerden en een gedeelte van 't Sticht eensdeels uyt 't waterschap gescheyden | 44 | 12 | ||
| 10 | Reyerscoop, Bijlevelt, Achthoven, Mastwijck | 46 | 13v | ||
| 11 | Oorsaecke van de separatie van Woerden / Beschrijvinge van den ommedijck |
47 | 14 | ||
| 12 | Begrotinge van 't waterschap | 48v | 15 | ||
| 4. | Waterlosinge te Halfweg(en) in der IJssele | 49v | 16 | ||
| 1 | Alphen Haserswoude, Boscoop, Waddinxveen gebracht in d'IJssel | 48v | 15 | ||
| 2 | Alphen aen den oostsijde gebracht in d'IJssel | 49 | 15v | ||
| 5. | Deur het verlanden van der IJssele werden weder in 't waterschap ontfangen | 51 | 17v | ||
| 1 | Polder tot Zwammerdam | 51v | 18 | ||
| 2 | Cromwijc, Bulwijc, Berwoutswairde, Kervenlandt en Bakenesse | 52 | 18v | ||
| 3 | Reewijc, 't Nieudorp, 's-Gravenbrouc, de Vogelesang, den Tempel, oude Reewijc, de Staten Alisambacht, Sluypwijc, Ravensberge, de Vromades campen, de 2 Broucvelden, 't Swammerdam, de Sloen, de Broucen, de Bodegravenscampen, de Wonnen, Wijc en Voshol | 52 | 18v | ||
| 4 | Processen tegens de heemraden nopende 't innemen der landen | 52 | 19 | ||
| 5 | Accord van de jaere [15]50 op 't proces van de hermetinge | 53 | 19v | ||
| 6 | Zuytsijde van Lange Lynschoten mit Snodelrewaert in 't waterschap genomen | 53v | 20 | ||
| 7 | Ooc Cattenbrouc, Rapijnen en IJselvelt mitte Suytsijde van de Weypoort in Bodegraven | 54 | 20v | ||
| 8 | Mede 't Oosteynde van Waerder / De Enge bij Montfoort / 't Westeynde van Waerder | 54v | 20v | ||
| 09 | 't Noorteynde van Lange Lynschoten | 54v | 20v | ||
| 10 | Schema met hoofdpunten | 20/21 | |||
| 11 | Den ommedijck es verandert, vermeerdert, vermindert/Excuse nopende 't innemen van de landen | 54v | 21 | ||
| 6. | Jurisdictie opten ommedijc | ||||
| 1 | In 't civyl om 't buytenwater te weeren, 't binnenwater te losen | 55v | 21v | ||
| 2 | Geen criminele jurisdictie | 56 | 22 | ||
| 7. | Jurisdictie op 't weeren van 't buytenwater | ||||
| 1 | Spoyen, sluysen, duyckers | 57v | 23v | ||
| 2 | Sluysen op Sparendam / De gelegentheyt van Sparendam | 58 | 24 | ||
| 3 | Alle wercken tot last van 't gemeenlandt gebracht | 64 | 29v | ||
| 4 | Bestedinge van gemeen wercken | 64 | 29v | ||
| 5 | Sluysen ten Halfwegen | 65 | 29v | ||
| 6 | Sparendamschen dijc | 65 | 29v | ||
| 8. | Morgengelden | ||||
| 1 | Ommeslagen van morgengelden | 66 | 31 | ||
| 2 | Privilegie van Haerlem | 66 | 31 | ||
| 3 | Privilegie om alle landen onder de contributie te brengen | 66v | 31v | ||
| 4 | Vrijdom om den Hogenveen | 68 | 32v | ||
| 5 | Hermetinge van alle landen | 69v | 33v | ||
| 6 | Accort opte contributie | 70 | 34v | ||
| 7 | Vermindering om de 7 jaeren | 75v | 36 | ||
| 8 | Moderatie te genieten | 76 | 36 | ||
| 9 | Hermetinge op 'tgeen in 't meten mocht sijn gefeylt | 76 | 36 | ||
| 10 | Continuatie van 't accort | 76 | 36v | ||
| 11 | Proces tegens Lochorst ende gasthuys | 76v | 36v | ||
| 12 | Proces tegens de stat | 78 | 37 | ||
| 9. | Staet van ommeslagen | ||||
| 1 | Staet van ommeslagen | 79v | 39 | ||
| 2 | 2e keur op 't gaderen | 82v | 39v | ||
| 10. | Verboucken | 88 | 44v | ||
| 1 | Keur anno 1472 | 88v | 45 | ||
| 2 | 3e keur op 't verboucken van de jaere 1551 | 89v | 45v | ||
| 3 | 4e keur op 't verboucken anno 1577 | 92 | 46v | ||
| 11. | Sparendamschendijc | 97 | 49 | ||
| 1 | Processen en accordt mit den dijcplechtigen | 97v | 49 | ||
| 2 | Den seedijck en comt alsnoch niet tot gemeene lasten | 98v | 50 | ||
| 12. | Zeeduynen | 100 | 50 | ||
| 13. | Landscheydingen | ||||
| 1 | Nopende de vreemde wateren | 103 | 61 | ||
| 2 | Deursteken der lantscheydingen | 103v | 61v | ||
| 3 | Overlopen van de lantscheydinge | 105v | 63 | ||
| 14. | Waterlosen | ||||
| 1 | Losen van 't binnenwater | 106 | 63 | ||
| 2 | Gemene canalen van Rijnlandt / 't Onderhouden in wijtte en tamelicke diepte | 106v | 63v | ||
| 3 | 't Licht van de sluysen | 107 | 64 | ||
| 4 | Wijtte van alle de canalen van Rijnlandt | 107v | 64v | ||
| 5 | Spaerne | 108 | 65 | ||
| 6 | Diepte van de waterlosingen | 109v | 66 | ||
| 7 | Licht van de sluysen | 110v | 66v | ||
| 15. | Visscherijen | ||||
| 1 | Visscherijen in of voor de sluysen / 1518 | 111 | 66a | ||
| 2 | Nopende de visscherien binnenslants / 1310 / Wendeldijck | 119 | 66d v | ||
| 3 | Mont van den Rijn tusschen den Rijndijc ende Wendeldijc | 121v | 66f v | ||
| 4 | Portie der heemraden in de boeten | 122 | 66g | ||
| 5 | Dat gaet alle ballijschappen aen | 122 | 66g | ||
| 16. | Boeten | ||||
| 1 | Nopende der heemraden portie in de boeten | 127 | 66k | ||
| 2 | Oorspronck van de hoochste boeten van twiemael tseventich ponden | 127 | 66k | ||
| 3 | Penningelden van heemraden | 127v | 66k v | ||
| 4 | Crimpen, dijcgraef, alle de boeten gelaten | 130 | 66m v | ||
| 5 | Mer bij Palensteyns tijt weder aen den heemraden getrocken | 131 | 66n | ||
| 6 | Anno 1577 een gedeelte van de boeten aen 't gemeenlandt gebracht | 133 | 66o v | ||
| 7 | Voordeel of achterdeel van 't landt mits de perceptie van de boeten | 134v | 66q | ||
| 17. | Dachgelden | ||||
| 1 | Nopende de dachgelden van D ende HH | 139 | 66t | ||
| 18. | Ruycht in de wateren | 144 | 66y | ||
| 19. | Waterlosinge | ||||
| 1 | 1e ordinaris waterlosinge | 148 | 67 | ||
| 2 | 2e ordinaris waterlosinge ten Halfwegen | 148v | 67v | ||
| 3 | 3e ordinaris waterlosinge | 151 | 69v | ||
| 4 | Niet gevordert mer achterwegen gebleven | 153v | 71 | ||
| 5 | Extra-ordinaris waterlosingen | 156 | 72v | ||
| 6 | IJssele | 156 | 72v | ||
| 7 | Verlaet ende colc ter Goude | 157 | 73v | ||
| 8 | Malle sluyse ter Goude | 157 | 74 | ||
| 9 | Contribuanten tot de Malle sluyse | 157v | 74v | ||
| 10 | Groote sluyse ter Goude | 158v | 75 | ||
| 11 | Op Delflant | 159v | 76v | ||
| 12 | Op Amsterlant | 160v | 77 | ||
| 13 | Of de gemeenschap mit Amsterlant Rijnlant batet of schadet | 161v | 77v | ||
| 14 | Combineren van de heemraetschappen | 163v | 79v | ||
| 15 | Opwater van de Rijn des jaers [15]95 | 164 | 79v | ||
| 16 | Noortsee | 164v | 80v | ||
| 17 | Kennisse D en HH comende bij delegatie | 165 v | |||
| 20. | Helmplantinge | ||||
| 1 | Ter schou van de houtvester | 166 | 51 | ||
| 2 | Anno 1521 bij de hooftinnegelanden voor vier jaren bewillicht; besoigneren in afsijn van de heemraden | 166 | 51 | ||
| 3 | Helmplantinge onder de dorpen. Stormen comen uyten westen ende noortwesten | 167 | 52 | ||
| 4 | Helmschou van de dijcgraef ende houtvester t'samen | 169 | 53v | ||
| 5 | Placcaet van de helmplantinge tot last van Rijnlant twe derde paerten | 169v | 54v | ||
| 6 | Helmplantinge anno 1548 | 173v | 57 | ||
| 7 | Anno 1560 bij de duyndorpen tot last van 't lant versocht | 174 | 57 | ||
| 8 | Anno 1567 150 margen beplant. Der dorpen plantinge verdoubleert. |
174v | 57v | ||
| 9 | Ordinarys plantinge der dorpen | 175 | 58 | ||
| 10 | 1568 | 175v | |||
| 11 | 1569 | ||||
| 12 | 1570 De helmplantinge vermeerdert tot 225 margen. Der duyndorpen plantinge verdoubleert |
176 | 58v | ||
| 13 | 1570, 1571, 1572 | 176v | 59 | ||
| 14 | Beroerten des jaers 1572 | 177 | 59v | ||
| 21. | Ontgrondingen | ||||
| 1 | Keur op 't turfmaecken | 179 | 81 | ||
| 2 | Begin van 't slachturven | 188 | 87b v | ||
| 3 | Placcaet op 't slachturven anno 1563 | 199 | 87m/87n | ||
| 4 | Nieu delegatie en ampliatie van de jaere [15]64 | 211 | 87n | ||
| 5 | Keur opte ontgrondinge des jaers 1580 | 213v | 87p | ||
| 6 | Vertoogh van D en HH in den jaere 1591 | 216 | 87r v | ||
| 7 | Heymelicke keur van den 20en martii 1591 | 219 | 87v | ||
| 8 | Vertoogh des stadts Leyden nopende 't slachturven bij de Staten gedaen | 223 | 87z | ||
| 9 | Concept van 3 collegi der heemraetschappen op 't slachturven | 250v | 87kk | ||
| 10 | Concept van den Hogen Raedt | 264 | 87nn v | ||
| 11 | 't Hof ende die van de Reeckeninge conformeren hem mitten Hogen Raedt | 284 | 87ggg v | ||
| 12 | Doleantie van de dorpen | 302 | 87qqq | ||
| 22. | Ontgrondinge der landen is twevoudich | ||||
| 1 | Cleylanden | 316 | 87bbbb | ||
| 2 | Opininien nopende de ontgrondinge | 317v | 87cccc | ||
| 3 | Keur des jaers 1580 opte ontgrondinge bij den hooftingelanden gemodereert | 318 | 87dddd | ||
| 23. | De praktijk van het ontgronden | ||||
| 1 | Ontgrondingen van veenen | 319v | 87eeee | ||
| 2 | Slachturven | 321v | 87gggg | ||
| 3 | Latten graven | 327v | 88 | ||
| 4 | Delegatie op 't toemaecken | 328v | 88 | ||
| 24. | Nopende de geurpeerde kennisse | 330v | 90v | ||
| 1 | Gevolch van 't waterschap | 331v | 91 | ||
| 2 | Wateren, molens, weegen | 332 | 91v | ||
| 3 | Keur op heerwegen, banweteringen, sluystochten | 334 | 93 | ||
| 4 | Keur op molens, lijtwegen, sloten | 334v | 93v | ||
| 5 | Voorschou van D ende HH gedaen | 335 | 94 | ||
| 6 | De schouwen te bevelen schout en croosheemraden 2 mael 'sjaers | 335v | 94v | ||
| 7 | Extra-ordinaris schouwen | 336 | 94v | ||
| 8 | Naerschou den D ende HH behouden | 337 | 95v | ||
| 9 | Keur op molens ende polders | 337v | 96 | ||
| 10 | Schou van D ende HHeemraden | 338v | 96v | ||
| 11 | Scou van schouten ende croosheemraden | 341 | 98v | ||
| 12 | Rechtvorderingen | 346 | 102v | ||
| 25. | Nopende 't collegie van Dijcgrave en hogeheemraden | ||||
| 1 | Verkiesinge | 347 | 105 | ||
| 2 | Dijcgraven | 349 | 106 | ||
| 3 | Belangde de heemraden | ||||
| 4 | Wie heemraden sijn geweest | 352v | 109 | ||
| 5 | Bedieninge | ||||
| 6 | Wie geen heemraden en mogen sijn | 367 | 128 | ||
| 7 | Residentie der heemraden | 367v | 128v | ||
| 8 | Compariti op schoudagen | 369 | 129v | ||
| 9 | Compariti op rechtdagen | 370 | 130v | ||
| 10 | Nopende de huysinge tot Leyden | 371 | 131 | ||
| 11 | Ordinarise rechtdagen | 374v | 134 | ||
| 12 | Extra-ordinarise compariti | 375v | 135v | ||
| 13 | Reysen der heemraden | 376v | 136v | ||
| 14 | Excijsvrijdommen | 377 | 137 | ||
| 15 | Verlaeten | 383 | 143 | ||
| 26. | Collegi der hooftingelanden | ||||
| 1 | Inbreecken van de Sparendamschen dijck | 385 | 144 | ||
| 2 | Wie succesivelicken als hooftingelanden sijn geroepen | 388v | 147v | ||
| 3 | Questie nopende 't maecken van een houten of steenen sluys | 396v | 155 | ||
| 4 | Accort van de jaere 1550 | 399 | 157v | ||
| 5 | Resolutie der heeren Staten opte comparitie der hooftingelanden | 409v | 168 | ||
| Auteur | Publicatie | Home |
| Marleen van Amstel - Horák 2005 |
Jan van Hout, 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant Leiden 1595 |
www.oudleiden.nl |
 |
|
 |
| Hoefslagen Bodegraven - Koudekerk |
| klik hier voor de kaart op originele grootte, ca. 500 kB |
 |
| Kaart van de hoefslagen van de hoge Rijndijk van Bodegraven tot Katwijk. 1661, Joh Dou. Zuidzuidwest is boven. |
| Rijnland A-0911A |
|
|
|
| Auteur | Publicatie | Home |
| Marleen van Amstel - Horák 2005 |
Jan van Hout, 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant Leiden 1595 |
www.oudleiden.nl |
|
|
|
| Katwijk, Valkenburg, Leiden (Oost) |
| klik hier voor de kaart op originele grootte, ca. 500 kB |
 |
| Caerte van de gelegentheit ofte koers van den Rhijn, met de oude waterloosynghe genaemt het Mallegat, streckende van de stad Leyden tot in de Noordzee. 1627, P. van Bilderbeeck. Noordoost is boven. |
| Rijnland A-0389B |
|
|
|
| Auteur | Publicatie | Home |
| Marleen van Amstel - Horák 2005 |
Jan van Hout, 't Vertooch nopende het Dijckgraef en Heemraetschap van Rijnlant Leiden 1595 |
www.oudleiden.nl |
