Wethouder Ashley North heeft maandag het eerste resultaat van de Stadspoorten-visualisaties in ontvangst genomen. De Historische Vereniging Oud Leiden wil zes verdwenen stadspoorten weer beleefbaar maken. Naast een 3D-app, die binnenkort online gaat, werkt Oud Leiden ook aan een ontwerp voor de openbare ruimte.

Een werkgroep met geïnteresseerden, studenten en ambtenaren werkte drie concepten uit. Een concept gaat uit van lichtprojectie, een tweede van gedeeltelijke opbouw van de fundamenten en een derde concept toont de poorten in miniatuur als zitmeubel in de openbare ruimte. Met name dit laatste idee kon op enthousiasme van de werkgroep en de wethouder rekenen.

Vicevoorzitter Jan-Jaap de Haan hoopt dan ook snel aan de slag te kunnen met een eerste uitwerking van dit idee. De gemeente heeft daaraan medewerking toegezegd.

De Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL) wil de toneelschrijver Lucretia van Merken blijvend eren met een plaquette aan de gevel van Rapenburg 41, waar zij in 1789 is gestorven. Zij schreef Het beleg der stad Leyden in 1774 speciaal voor het tweede eeuwfeest van Leidens Ontzet.

De HVOL voert bij de viering van 450 jaar Leidens Ontzet Beleg uit, de bewerking en hertaling van een toneelstuk uit 1774. Lucretia van Merken (1721-1789) schreef Het beleg der stad Leyden in 1774 speciaal voor het tweede eeuwfeest van Leidens Ontzet. Magdalena Moons en Elisabeth van der Werf, de burgemeestersdochter, spelen daarin de hoofdrollen.

Het stuk werd tot ver in de 19de eeuw uitgevoerd in de Leidse Schouwburg. In haar tijd was Lucretia zo beroemd als toneelschrijver dat zij de bijnaam ‘vrouwelijke Vondel’ had gekregen. Ook Betje Wolff en Aagje Deken behoorden tot haar kennissenkring.

Tegenwoordig is Lucretia volledig in de vergetelheid geraakt, hoewel in de Leidse Stevenshof een straat naar haar is vernoemd. Voor hun verdiensten voor de stad kregen Lucretia en haar echtgenoot het Leidse poorterschap aangeboden, wat tegenwoordig wel wordt geïnterpreteerd als een ‘ereburgerschap’. Net als Het beleg der stad Leyden in 1774 wordt Beleg in 2024 in de Leidse schouwburg uitgevoerd – in vijf voorstellingen (19-22 september).

Op latere leeftijd trouwde Lucretia met Nicolaas Simon van Winter (1718-1795), een vermogend Amsterdams zakenman. Omdat zij beiden niet erg gezond waren, brachten zij vanaf 1773 de zomers ver buiten hun woonplaats Amsterdam door, op hun buiten Bijdorp, aan de Nieuwe Rijn. Daar ontvingen zij vele vrienden en bekenden, voornamelijk uit remonstrantse en patriotse kringen, ook Leidse notabelen. In 1782 besloten zij niet meer naar Amsterdam terug te reizen, maar in Leiden te gaan wonen. Aanvankelijk huurden zij Rapenburg 41; kort na Lucretia’s overlijden heeft Nicolaas Simon het pand kunnen kopen. 

De plaquette wordt op vrijdag 13 september om 17.30 uur onthuld door de actrice die Magdalena Moons speelt in het toneelstuk Beleg. Dit is aan de vooravond van de Open Monumenten Dagen (OMD). De OMD-lezing wordt jaarlijks door de HVOL jaarlijks verzorgd in de Tempelzaal van het RMO, recht tegenover Rapenburg 41. Dit jaar zal dr. Cor de Vries, neerlandicus, de lezing geven, met als thema: Lucretia en Leiden.

De jury voor de Oud Leidenprijs 2024 (wetenschapsprijs) heeft een eerste oordeel geveld. De genomineerden voor de prestigieuze prijs in willekeurige volgorde zijn: Rob van den Berg met Een passie voor precisie, Marcel Leechburch Auwers en Evelyn de Regt met De Leidse architect W.C. Mulder, Agnes van Steen met Van liefdadigheid naar abortusstrijd en Gert Jan Veerman met De halfbroer van Dolle Mina.

De komende maanden beraadt de jury zich nader en draagt eind oktober de uiteindelijke winnaar voor aan het bestuur van de Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL). Tijdens de
diesviering op 2 november wordt de winnaar dan officieel bekendgemaakt. De prijs omvat  een geldbedrag en een oorkonde.

De jury voor de wetenschapsprijs 2024 staat onder voorzitterschap van hoogleraar stadsgeschiedenis Ariadne Schmidt. De andere juryleden zijn Olga van Marion (universitair docent Leiden University Centre for the Arts in Society), Pieter Slaman (universitair docent universiteits- en onderwijshistorie), Cor de Graaf (adjunct-directeur Erfgoed Leiden en omstreken) en Jan Postma (historicus en oud-burgemeester van Leiden).

Aanvankelijk werd eens in de vijf jaar zowel een publieks- als wetenschapsprijs uitgereikt. Het ritme van de prijsuitreiking is met ingang van dit jaar veranderd om tot een betere spreiding te komen. Jaarlijks wordt nu om en om een wetenschaps- en publieksprijs uitgereikt. Dit jaar is als eerste de wetenschapsprijs aan de beurt. De jury heeft gekeken naar vele wetenschappelijke publicaties over de Leidse geschiedenis uit 2022 en 2023. Er was een rijk en gevarieerd aanbod. Kandidaten konden tot 1 juni worden voorgedragen.

Komend jaar is het de beurt aan de publieksprijs. Kandidaten kunnen nog tot medio 2025 worden voorgedragen via: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. Het reglement voor beide prijzen is te
hier vinden.

Lees hier verder voor de impressies van de vier genomineerden.

Liesbeth van Soest-Zuurdeeg heeft een lange staat van dienst bekleed binnen de vereniging Oud Leiden (nu de HVOL). Toen zij in 1993 de taak op zich nam om het Leidse aandeel te leveren voor de ‘Korte Kroniek van Leiden en Omstreken’, was Oud Leiden voor haar niet nieuw. Haar man, Hendrik van Soest, was al vanaf 1978 lid van de Excursiecommissie en hij bekleedde van 1982-1990 het voorzitterschap van het bestuur van de vereniging.

Het werk aan de ‘Kroniek’ in het Leids Jaarboekje heeft zij vijftien jaar gedaan, tot 2007. Het was voor het bestuur de aanleiding om haar tot Lid van Verdienste te benoemen. Maar het zal niet de enige reden geweest zijn, want Liesbeth was op meer fronten actief binnen de vereniging. In 1994 trad zij toe tot het bestuur, waarvan zij tot 1998 deel uitmaakte. Haar speciale taak werd het verzorgen van de lezingen. Maar daar liet zij het niet bij. Zij had haar inbreng in tal van zaken en nam deel aan de discussie op een gedegen en vriendelijke manier.

Vanuit het bestuur werd zij in 1994 lid van de jury van de ‘Oud-Leidenprijs’ (toen een tweejaarlijkse prijs voor een artikel of zelfstandige publicatie betreffende geschiedenis van Leiden of Rijnland). Samen met een voorzitter en een vertegenwoordiger van de redactie van het Leids Jaarboekje werden de ingezonden stukken beoordeeld op hun merites, zoals de zorgvuldigheid van het onderzoek en de toegankelijkheid voor een breed publiek. Ook hier was zij scherp in de analyse en de vergelijking van de bijdragen. ‘Ook’, omdat zij vanwege dergelijke kwaliteiten als redacteur van het Tijdschrift voor Rechtsgeschiedenis benoemd is tot Ridder in de orde van Oranje-Nassau (2017). Bij de introductie van de ‘Oud Leidenprijzen’ nieuwe stijl in 2015 trad zij met de gehele jury af, om plaats te maken voor nieuwe commissies.

Dat betekende niet het einde van haar liefde en belangstelling voor de HVOL. Samen met haar man bezocht zij nog talloze bijeenkomsten van de vereniging; toen dat niet meer op eigen gelegenheid ging, met taxivervoer. Op 30 mei jl. is zij na een kortstondig ziekbed overleden.

Na een jarenlange zoektocht heeft de Historische Vereniging Oud Leiden voor de Beeldbank en, op termijn, het Winkeltje met Leidse boeken een passend onderkomen gevonden bij Ars Aemula Naturae (ARS) aan de Pieterskerkgracht in Leiden. De vereniging is erg blij dat ARS aan Oud Leiden onderdak wil bieden op deze mooie historische locatie.

Op 17 juni wordt de huurovereenkomst getekend door de voorzitters van Ars Aemula en de Historische Vereniging.

De Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL) was al geruime tijd op zoek naar vervangende huisvesting voor de Beeldbank en het Winkeltje met Leidse boeken. Beide kunnen tegen het einde van dit jaar geen gebruik meer maken van de locaties waar ze nu zijn gehuisvest. De Beeldbank heeft nu nog een ruimte bij Erfgoed Leiden en Omstreken aan de Boisotkade en moet daar met het oog op de verbouwing vertrekken. Het Winkeltje was tot voor kort ondergebracht in een bedrijfspand aan de Hoge Rijndijk, dat op de nominatie staat om plaats te maken voor woningbouw, en is tijdelijk elders gehuisvest.

Verhuizing in fasen
Het gebouw van ARS wordt nog verduurzaamd en verbouwd, maar de Beeldbank van de HVOL verhuist op 17 juni naar een geschikte zolderruimte in het pand, die al is opgeknapt. Na de gewenste verbouwing kan ook het Winkeltje vanuit ARS worden gerund.

Voorzitter HVOL Gerda van den Berg: “Ik vind het prachtig dat Oud Leiden bij ARS intrekt. Zo maken we optimaal gebruik van een pand met een culturele functie. Een pand dat ook nog eens een heel mooi monument is. Het kan niet beter.”

Tienduizenden afbeeldingen van de stad
De Beeldbank van de Historische Vereniging Oud Leiden bestaat uit een databank met vele tienduizenden historische afbeeldingen van de stad Leiden, die op de website van de HVOL zijn te vinden. De meeste foto’s zijn aangeleverd door leden van de vereniging. De beelden worden vóór de publicatie bewerkt waardoor de kwaliteit verbetert. Ook voegen de vele vrijwilligers die bij de Beeldbank werken, informatie toe. De ruimte bij ARS biedt de Beeldbank letterlijk en figuurlijk meer speelruimte. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor de inventarisatie van de collectie van de bekende Leidse fotograaf Jan Holvast met zo’n 800.000 foto’s, waaraan nu hard wordt gewerkt.

Veel publicaties over Leiden
Via het online Winkeltje op de website van de HVOL zijn tientallen publicaties verkrijgbaar die betrekking hebben op Leiden. Voor HVOL-leden geldt een aantrekkelijke korting. Na bestelling kunnen de boeken worden opgehaald of thuisgestuurd. Binnen de Leidse regio worden ze zelfs thuisbezorgd.

Voorzitter ARS Conny Broeyer: “Voor ARS is het fijn samen te kunnen werken met de HVOL. We vullen elkaar mooi aan!”

Dit weekend was de Morsbunker voor het eerst geopend voor het grote publiek. Omroep Sleutelstad was erbij en spraak Jan-Jaap de Haan over de plannen van de Historische Vereniging Oud Leiden (video). Die heeft namelijk de provincie Zuid-Holland om erkenning van de zogeheten Morsbunker gevraagd. De bunker maakte deel uit van de Atlantikwall en is de enige bunker uit de Tweede Wereldoorlog die nog in Leiden staat.

Daarom heeft de vereniging onderstaand brief geschreven naar gedeputeerde Meindert Stolk.

Graag vragen wij uw aandacht voor een belangrijk gemeentelijk monument aan de rand van de Leidse binnenstad, de zogeheten Morsbunker. Dit bouwwerk is door Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog neergezet als onderdeel van de Atlantikwall, de verdedigingslinie langs de Europese kust om een geallieerde landing tegen te houden. De oorspronkelijke functie van de bunker, een Großschaltstelle type 616, was als telefoonschakelpunt in het communicatienetwerk van de Atlantikwall.

Onze provincie kent nog andere resten van de Atlantikwall, maar de Morsbunker is de enige WO2 bunker die nog in Leiden staat. Bovendien heeft de bunker nog een deel van zijn bijzondere (camouflage) schijngevel en is hij uniek vanwege de ligging midden in de stad. Hierdoor is de bunker het meest tastbare bewijs van WO2 in Leiden en illustreert deze het communicatieve netwerk dat zich ver buiten de kuststrook inlands uitstrekte.

Dit jaar is het 40 jaar geleden dat tevergeefs is geprobeerd de bunker op te ruimen, wat - mede door de drie meter dikke muren - niet gelukt is. Sindsdien is de bunker verder in verval geraakt. Op dit moment wordt het gebied rondom de Morsbunker opnieuw ontwikkeld. Naar aanleiding van een motie van raadslid T. Sandoval Garcia (CDA) c.s. heeft het gebiedsontwikkelingsteam vanuit het Leids college van B&W de taak gekregen om voor de Morsbunker een passende functie te vinden. Dit advies wordt verwacht in de zomer van 2024.
Onduidelijk is nog welke richting dit advies krijgt.

Wij geloven dat de beste invulling voor de Morsbunker een educatieve is. In navolging van andere gemeentes zoals Noordwijk en Den Haag zou de bunker in beheer kunnen worden gegeven aan een stichting bestuurd door vrijwilligers. Wij steunen een actueel initiatief dat hiervoor genomen wordt. Een dergelijke stichting kan zorgdragen voor de toegankelijkheid en regelmatige openstelling om zo het verhaal van WO2 in Leiden te vertellen, in het bijzonder ook aan scholieren. Met de eigenaar van de bunker, de gemeente Leiden, en met fondsen zullen de initiatiefnemers hierover in gesprek gaan.

Om hiervoor een goed plan te kunnen maken en de potentie te verkennen, zijn eerst eenmalige investeringen nodig om de bunker toegankelijk te maken. Vervolgens steunen wij het idee om hierin een expositie (laten) realiseren over de functie van de bunker én Leiden tijdens WO2. Voor de startfase moet de bunker o.a. worden voorzien van nieuwe (ijzeren) deuren, zal de overgroeiing moeten worden gesnoeid en de (resten van de) bijzondere schijngevel weer zichtbaar gemaakt. Van binnen zal de bunker moeten worden droog gepompt, en er moet stroom worden aangelegd. Ook hopen we de uitkijkpost (zgn. Tobruk) weer toegankelijk te maken.

Wij vragen steun van de Provincie om dit mede mogelijk te maken. Een eerste stap daarvoor is de erkenning van de bunker door opname in de door u vastgestelde Erfgoedlijn Atlantikwall en daarmee aansluiting bij de betreffende Erfgoedtafel, die vanuit de provincie wordt georganiseerd. Wij hopen tijdens de eerstvolgende vergadering daarvan op 30 mei een verzoek tot gedeeltelijke financiering van de startfase in te dienen.

Beleg is een moderne versie van het toneelstuk “Het Beleg van de stad Leiden”. Dat werd geschreven door Lucretia van Merken in 1774 in het kader van 200 jaar Leidens Ontzet over de rol van Magdalena Moons, de minnares van de Spaanse legerleider Valdez. Vanaf 1774 tot diep in de 19e eeuw werd het jaarlijks uitgevoerd in de Leidse Schouwburg – en nu dus weer. Daar wil je bij zijn!

Het stuk is een coproductie van Historische Vereniging Oud Leiden, Theaterbron.nl en de Leidse Schouwburg – Stadsgehoorzaal. Beleg wordt op 19, 20 en 21 september in de Leidse Schouwburg uitgevoerd. Beleg gaat over een heldin, strijd, dilemma’s, honger én vrijheid. Voor iedereen die het jubileumjaar van Leidens Ontzet wil vieren of geïnteresseerd is in de geschiedenis van Leiden!

Kaarten zijn te koop via de Leidse Schouwburg.

Beleg is mede mogelijk gemaakt dankzij:

• Gemeente Leiden
• Druckerfonds
• Fonds 1818
• VSB-Fonds
• Het Cultuurfonds
• 3 October Vereeniging
• Sociëteit Amicitia
• Stichting LOUT

Vanaf dit jaar is er elke Dies een uitreiking van de Oud Leidenprijs. De wetenschappelijke prijs en de publieksprijs worden nu afwisselend uitgereikt. Dit jaar is het de beurt aan de wetenschappelijke prijs. 
Voor deze prijs kan iedereen kandidaten voordragen. Wetenschappelijke publicaties over de geschiedenis van Leiden (in de ruimste zin) komen in aanmerking. Heeft u een suggestie van een werk dat is gepubliceerd in 2022 of 2023? Stuur dan uw suggestie in met de titel van het werk, de naam van de auteur(s) en het jaar van publicatie naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Inzenden is mogelijk tot 1 juni.

Meer informatie over de nieuwe opzet van de Oud Leidenprijs vindt u hier.

Het nieuw reglement leest u hier terug.

Voorzitter van de Historische Vereniging Oud Leiden Gerda van den Berg reikte zaterdag 6 april aan tweede lichting cursisten certificaten Leidologie uit. Deze cursus is een initiatief van de Historische Vereniging Oud Leiden en Erfgoed Leiden en Omstreken. Hij is bestemd voor mensen die in Leiden wonen en meer over de geschiedenis van hun stad willen leren. De cursus in enorm populair en er staan nog honderd Leidenaars op de wachtlijst. 

Tijdens deze tweede cursus Leidologie werd door dertig deelnemers in zes bijeenkomsten ingegaan op de geschiedenis en de monumenten, de bewoners die een rol speelden, de kunst en wetenschappelijke ontwikkelingen, het bestuur en de sociaaleconomische geschiedenis van de stad. De cursus werd verzorgd door docenten die grote kennis hebben van de Leidse historie. 

Naast deze bijeenkomsten kregen de cursisten ook een rondleiding in de depots van Erfgoed Leiden en in de Lakenhal. De cursus werd afwisselend op zaterdagmiddag en donderdagavond georganiseerd op verschillende historische locaties, zoals Ars Aemula Naturae, de Lakenhal, Erfgoed Leiden en in het Sijthoff-gebouw.

 De belangstelling voor de cursus Leidologie is erg groot. Nog steeds staan er meer dan honderd belangstellenden op de lijst. Daarom overweegt de organisatie in de zomer nog een tweedaagse zomercursus op te zetten. Meer informatie is te krijgen via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.