Op donderdag 1 november a.s. vindt de P.J.Bloklezing 2018 plaats. Deze is een samenwerking van de Universiteit Leiden, het Leidsch Dagblad en de Historische Vereniging Oud Leiden (HVOL). In deze lezing staat het jubilerende Rijksmuseum van Oudheden centraal.

Het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden viert dit jaar zijn 200-jarig bestaan. De reden voor Koning Willem I om in 1818 Leiden aan te wijzen als plaats voor een archeologisch museum was gelegen in het feit dat de Universiteit al sinds 1744 in het bezit was van een grote verzameling Grieks en Romeins beeldhouwwerk. Deze collectie was eigendom geweest van de rijke Amsterdamse notabel Gerard van Papenbroek (1673-1743), die zijn ‘marmora’ samen met een grote verzameling handschriften aan de universiteit had gelegateerd. Deze schenking leidde ertoe dat de nieuwbouwplannen voor de orangerie in de Hortus Botanicus werden aangepast. De middelste zaal (de ‘salon’) werd door de Haagse architect Daniël Marot verfraaid om de marmeren beelden een prachtige omgeving te verlenen. De Leidse hoogleraar Frans van Oudendorp zong de lof over deze schenking, maar waarschuwde zijn publiek wel voor het ‘heidense karakter’ van sommige beelden… Bij de oprichting van het Rijksmuseum van Oudheden werd ook een directeur-hoogleraar benoemd: Caspar J.C. Reuvens. Deze had een groot gedeelte van zijn studietijd in Parijs doorgebracht, waar hij het Louvre had leren kennen als het grote voorbeeld voor een Nationaal Museum. Reuvens ging direct van start met een even ambitieus als doortimmerd verzamelprogramma. Wetenschappelijke ‘agenten’ werden naar het Middellandse Zeegebied gestuurd om collecties aan te kopen. Binnen tien jaar groeide de verzameling oudheden in Leiden met duizenden voorwerpen en beroemde collecties, uit Carthago, Etrurië, Griekenland en Egypte. Naast het verzamelen was Reuvens ook actief als eerste veldarcheoloog: bij Voorburg groef hij de resten op van de Romeinse hoofdstad Forum Hadriani. Een groot probleem vormde de huisvesting van alle nieuwe schatten. Deze kwestie liep bij universiteit en ministerie zo hoog op, dat het een haar had gescheeld of het museum was in 1835 verhuisd naar Amsterdam. In de lezing ‘Een brandpunt van geleerdheid’ zal worden ingegaan op deze turbulente vroege periode in de Leidse museumgeschiedenis.

Prof. Ruurd Binnert Halbertsma (1958) is als conservator klassieke wereld verbonden aan het Rijksmuseum van Oudheden. Hij specialiseerde zich op het gebied van internationale museumgeschiedenis en publiceerde hierover in binnen- en buitenland. In 2010 werd hij benoemd tot bijzonder hoogleraar ‘museale aspecten van de archeologie’ aan de Universiteit Leiden. In datzelfde jaar werd hij verkozen tot Fellow van de Londense Society of Antiquaries (est. 1707).